هلال شوال و روزهای کودکی ما

در آن سال‌ها، سال‌های کودکی و نوجوانی ما، رویت هلال، کاری دشوار بود و اغلب با مشارکت همگانی انجام می‌گرفت.

اگر ماه 30روز بود که تکلیف روشن بود و اگر شک بین 29و 30روز بود، آن وقت علاقه‌مندان رویت هلال، روی بام‌ها و گاهی درختان بلند و گلدسته‌های مساجد می‌رفتند و به دیدبانی ‌ماه می‌پرداختند و اگر رویت می‌کردند آن را با مجتهدین شهر در میان می‌گذاشتند. مجتهد شهر از چند نفر سؤالاتی در مورد سمت و سو و شکل و اندازه و زمان رویت ‌ماه می‌پرسید تا کار از توهم و شوخی و شیطنت به دور باشد و چنانچه تأیید می‌کرد، پایان رمضان اعلام می‌شد.

گاهی هم برای روحانیان صاحب‌نام تلگراف‌هایی در همان کاغذهایی که حاشیه آن سوراخ‌های گرد وکوچک و یکسانی داشت از قم، نجف و مشهد و دیگر بلاد می‌آمد که رویت ‌ماه برای آن صاحب فتوا قطعی شده بود.

پدرم علاوه بر همه اینها مقید بود تا استادش، مجتهد بزرگ تهران، شیخ محمد تقی آملی نماز نگزارد به مسجد خودش نرود. نماز عید فطر در تهران قدری متفاوت برگزار می‌شد؛ مثلا گروهی از نمازگزاران به منزل امام جماعت می‌رفتند و از منزل تا مسجد او را همراهی می‌کردند. آن سال‌ها معمولا ائمه جماعات در همان نزدیکی مسجد سکونت داشتند و مسجدها غالبا امام جماعتی ثابت و برای زمان طولانی داشت و گاهی هم نسل به نسل تداوم پیدا می‌کرد.

اگر منزل امام جماعت دور از مسجد بود، در گذری نزدیک به مسجد جمع می‌شدند و از امام جماعت استقبال می‌کردند و با او تکبیرگویان به سمت مسجد می‌رفتند. آنگاه قبل از شروع نماز، ذکرهای خاصی را با صدای بلند و دسته‌جمعی می‌خواندند و همزمان فطریه خود را می‌پرداختند و تا زمانی که نماز تمام نشده بود از خوردن امساک می‌کردند. بودند کسانی هم که خوردن روز عید فطر را با آب تربت سیدالشهدا آغاز می‌کردند. دعاهای این نماز هم آهنگین، تامل‌برانگیز و در خور توجه است به‌خصوص قنوت‌های آن. دعاهای قرآنی را می‌توان از ویژگی‌های شیعیان دانست.

دعا در همه ادیان و مذاهب هست و هیچ دینی نیست که در آن مناسک و دعا وجود نداشته باشد اما میان شیعیان، دعا جلوه خاصی پیدا کرده است. نمونه آن دعاهایی است که در قنوت نماز می‌خوانیم. قنوت نماز عید فطر هم خیلی زیباست. نخست تأکید بر رحمت الهی است و اسماء جلالی الهی همچون کبریا و عظمت و جبروت و سپس اسماء دیگر جلالی همچون عفو و رحمت و مغفرت. دیگر تأکید بر «عید مسلمین» است و بالاخره صلوات بر محمد و آل محمد و همگامی با ایشان در این سرا و آن سرا که زینت خاص دعاست. بودند مراسمی که پایان‌بخش آن، خطبه امام سجاد علیه‌السلام در وداع با ‌ماه رمضان بود. پذیرایی با چای و شیرینی و صبحانه منزل آخر این مناسک را رقم می‌زد.

نماز عید فطر را کسی می‌خواند که روزه‌هایش را گرفته به این امید که به شبی برسد که برتر از هزار ماه باشد و در پایان‌ماه عیدی خود را که همان عفو و رحمت و مغفرت الهی است، دریافت کند.
عید فطر مبارک باد.

منبع: همشهری