ناآرامیهای داخلی در ایران؛ چرا برجام باید حفظ شود؟

مذاکرات احیاء توافق هسته ای طولانی شده و به نتیجه نرسیده است. رابرت مالی نماینده آمریکا در مذاکرات هسته ای اظهار داشته که آمریکا قصد ندارد وقت خود را برای احیاء برجام تلف کند درشرایطی که تظاهرات درایران سرکوب میشود و ایران از روسیه در جنگ اکراین حمایت میکند.

اخیرا مرگ مهسا امینی 22 ساله موجب تظاهرات و ناآرامی هایی در ایران شده است. اتحادیه اروپا تحریمهایی علیه ایران اعمال کرده است. وزیر خارجه آلمان خانم بائر بوک گفته که اروپا چشمهایش را برسرکوب درایران نخواهد بست و تحریمهای جدیدی علیه دست اندرکاران سرکوب اعمال خواهد کرد. او همچنین گفته که اتحادیه اروپا درحال بررسی تعیین سپاه پاسداران بعنوان یک سازمان تروریستی است. در دورانی که من سفیر ایران درآلمان بودم (1369تا1376) آمریکا بدنبال انزوا و تحریم ایران بود و آلمان مدافع سیاست گفتگو و تعامل اروپا با ایران بود اما امروزه شرایط خیلی فرق کرده است.

در این میان گروه تروریستی داعش از فرصت استفاده کرده و دریک عملیات تروریستی در حرم شاهچراغ شیراز 15 نفر را شهید و بیش از 40 نفررامجروح کرده است. رهبر عالی ایران قدرتهای غربی را عامل ناآرامیهای اخیر ایران دانسته اند. ایشان اظهار داشند که این ناآرامیها طراحی آمریکا و انگلیس و مزدورانشان است.

علاوه بر این دردوران ریاست جمهوری آقای رئیسی، سیاست ایران در گردش به شرق بویژه توسعه روابط با کشورهای روسیه و چین شدت چشمگیری پیدا کرده است. آیت الله خامنه ای اظهارداشتند که افول آمریکا آشکاراست و آمریکا گرفتار مشکلات اقتصادی و اجتماعی و روانی ودرگیریهای خونین داخلی است.

برجام دربرزخ

طی چند ماه گذشته کشورهای غربی ایران را متهم به تامین پهباد برای روسیه جهت استفاده درجنگ اوکراین نموده اند که ایران این اتهامات را رد کرد. اخیرا ایران تایید کرد که قبل از جنگ اکراین، پهباد به روسیه فروخته است.آقای امیر عبداللهیان وزیرخارجه ایران اظهار داشت که ایران 24 فوریه 2022 یعنی قبل از جنگ اکراین تعداد کمی پهباد دراختیار روسیه قرار داده است.

در این میان هفته گذشته شاهد بودیم که بایدن رئیس جمهور آمریکا گفت که "ما بزودی ایران را ازاد خواهیم کرد". این اظهار بایدن نقض صریح قوانین و مقررات بین المللی و منشور سازمان ملل است درمورد تعهد کشورها به عدم مداخله درامور داخلی کشورهاست. رئیس جمهور ایران اقای رئیسی هم پاسخ دادند که ایران 43 سال پیش آزاد شد و مصمم است که مجددا گروگان آمریکا نشود.

تصمیات شجاعانه برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی؛ از موارد ضروری درسیاست داخلی است

در این شرایط در حالیکه درچند هفته گذشته هزاران ایرانی مقیم خارج درپایتخت های چند کشور غربی تظاهراتی در حمایت از تظاهرات و ناآرامیهای داخل برگزار کرده اند؛ مذاکرات احیاء برجام نیز همچنان در برزخ مانده است. اگر قدرتهای غربی سعی کنند ایران را درگوشه قرارداده و با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل، تحریمهای گذشته راعلیه ایران احیاء کنند؛ ممکن است که ایران نیز متقابلا از معاهده ان پی تی خارج شود. و اگر هرگونه حمله نظامی به ایران صورت گیرد؛ ایران نیز ممکن است بسمت بمب اتم برود.

علیرغم تحلیل هایی که دربرخی از رسانه ای غرب مطرح شده، تظاهرات و ناآرامیهای اخیر درایران به معنی یک انقلابی که موجب سقوط نظام جمهوری اسلامی باشد؛ نیست. این درست است که بخش قابل توجهی از مردم ایران بویژه جوانان از طیف وسیعی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود شکایت دارند و ناراحت هستند، مشکلاتی که براثر خروج ترامپ از برجام و تشدید تحریمها علیه ایران، بیشترشد؛ اما به این معنی نیست که این وضع، نظام جمهوری اسلامی را دراستانه سقوط قرارداده باشد. لذا غرب باید قبل از اتخاذ سیاست هایی درمورد ایران، یک تحلیل و درک درست از وقایع جاری ایران داشته باشد.

سیاست جامع تر

نهایت اینکه ادامه روند موجود هیچ برنده ای نخواهد داشت. بهترین مسیر برای بهبود وضعیت جاری این است که:
برجام احیاء شود جون با احیاء برجام جامعه جهانی از عدم بمب هسته ای درایران مطمئن میشود، تنشهای ایران و غرب کمترمیشود و دستورکار جامعه جهانی برای عاریسازی خاورمیانه از سلاح هسته ای تسهیل میشود.

برجام در بهبود اوضاع اقتصادی ایران وکاهش نارضایتهای اقتصادی مردم موثر خواهد بود اما علاوه بر برجام، دولت ایران باید تصمیمات بزرگی برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی مردم اتخاذ کند.

حدود شش میلیون ایرانی درخارج از کشور هستند که حدود 7% جمعیت ایران است. عموم آنها دارای فامیل و خویشاوند و دارایی در ایران هستند. بسیاری از ایرانی ها برای رفت و آمد به ایران دچار ترس و نگرانی هستند لذا این عاملی مهم در تظاهرات اخیر آنهاست که خواهان تغییر شده اند. درسال 2018، بیش از 70 نماینده مجلس ایران پیشنهاد لایحه ای برای عفو عمومی ایرانیهای خارج از کشور را دادند. زمانیکه من مسئول کمیته سیاست خارجی دبیر خانه شورای امنیت ملی ایران بودم (1384-1377)، پیشنهاد فرمان عفو عمومی برای ایرانیان خارج از کشوررادادم چون معتقد بودم همبستگی ملی ایرانی ها راتقویت میکند. این پیشنهاد من درآن مقطع به جایی نرسید اما شرایط فعلی ایجاب میکند که دولت ایران این پیشنهاد را بررسی کند.

علاوه بر ضرورت حفظ بیطرفی ایران در جنگ روسیه و اکراین، بهبود روابط ایران و عربستان تاثیر مهمی بر صلح و ثبات و امنیت خلیج فارس و خاورمیانه خواهد داشت. پنج دور مذاکره ایران و عربستان در بغداد پیشرفتهای خوبی داشته است. دور ششم این مذاکرات میتوانتد در سطح وزرای خارجه برگزار و روابط دیپلماتیک دو کشور عادی شود. همکاری ایران و عربستان نه تنها ایجاد یک سیستم همکاری و امنیت جمعی درخلیج فارس را تسهیل میکند بلکه در حل بحرانهای یمن، سوریه ، عراق و لبنان موثر خواهد بود.

*دیپلمات سابق

منبع: میدل ایست آی