چرا آمار قربانیان گازگرفتگی در کشور اینقدر بالاست؟

در میان کار های تحقیقاتیم در خصوص بحرانهای طبیعی و انسان ساز، بخصوص سوانح فصلی، چندی پیش آمار مرگ و میر ناشی از گاز منوکسیدکربن که هر ساله جان تعداد زیادی از هم وطنانمان را می‌گیرد را بررسی می کردم.

این آمار که هر ساله توسط پزشک قانونی تهیه می شود برایم از یک طرف بسیار دردناک و از سوی دیگر باعث حیرتم شد. چطور است که در کشوری که ادعای ٧٠٠٠ سال تمدن و در تاریخ غنی مان ساخت پل ها و کاخ های مستحکم با بهترین مهندسی ها، سیستم های ابیاری و بنا های ماندگار وجود دارد، چنین مرگ و میر هایی را تحمل می کنیم ! جدول زیر و منحنی ای که از گزارشات یاد شده تهیه شده است نشان از مرگ حدود ٨٠٠ نفر در سال را تایید می کند.

این در حالی است که در ایالات متحده امریکا با ٣٨٠ ملیون جمعیت حدود ۴٠٠ نفر و در انگلستان و ولز تواما حدود ۶٠ نفر با جمعیت ۶٧ ملیونی در اثر گاز گرفتی در سال فوت می شوند. در ضمن باید توجه داشت که دوران سرمای طولانی تر و سرمای شدیدتر و استفاده از بخاری های چوبی در این کشور ها خیلی زیادتر از ایران است. بله شاید امروزه در مقایسه با امار تلفات انسانی حاصل از کرونا در کشور که معادل یکروز ان می باشد، ناچیز باشد (البته به دلیل بی تدبیری و بی کفایتی) ولیکن اگر مستقل به ان نگاه شود تعداد بسیار زیادی به حساب می اید. توجه شود که این ها فقط اعداد و ارقام خالی نیستند بلکه انسانهایی هستند که بدلیل یک بی توجهی خیلی ابتدایی دچار این حوادث تلخ می شوند.
با توجه به اینکه علت این سانحه که منجر به مرگ می شود بسیار روشن و محدوده زمان تقریبی شروع و ختم دوران ان در طی سال نیز کاملا مشخص و از انطرف روشهای محافظت و پیشگیری از ان بسیار اسان و مشخص است پس چطور، اهتمامی برای جلوگیری از ان با جدیت بیشتری در کشور دنبال نمی شود ؟ در بررسی ریزتر این سوانح، کم و بیش متوجه شدم که فرکانس رخداد این سوانح در برخی استانها بیشتر از دیگر جاهای کشور نیز می باشد ! باز در مطالعاتم متوجه شدم که بیشتر انها توسط لانه گذاری پرندگان در لوله خروجی بخاری یا گرم کن رخ می دهد که خروجی مسدود شده و منجر به تجمع گاز در داخل منازل می گردد و یا اینکه در اثر نا میزان بودن احتراق و شعله در بخاری ها و سوخت ناقص و نفوذ گاز سمی در داخل اقامتگاه حاصل می شود.
تنها چیزی که دقیقا متوجه نشدم تعداد فوتی های زیادتر مردان نسبت به زنان بود که در تعیین گروههای هدف برای اموزش مهم می باشد که باید دقیقتر بررسی شود ؟ البته می توان این موضوع را به اقامتگاههای جمعی کارگران فصلی و تعداد بیشتر مردان کارگر در مقایسه با زنان ارتباط داد ولیکن نیاز به بررسی بیشتر جهت تعیین دقیقتر گروه های مخاطب دارد. حال که عملا کلیه پارامترهای مطرح در این نوع سوانح را می دانیم، با یک برنامه اموزشی مخاطب گرا، کارامد و هدف گرای یک روزه حتی دو ساعته بخصوص در استانهای هدف سریعا می توان از کثرت این گونه حوادث و مرگ و میر های ناشی از ان جلوگیری یا حداقل تعدد انرا کاهش داد!

فرض کنیم اگر در اواسط شهریور قبل از شروع فصل سرمای نسبی، در استانهایی که بیشترین امار این نوع حوادث را دارند، طی یک پوستر بسیار ساده هدفمند، عوامل و علل بحران ساز و بحران زا و همچنین روشهای ساده اصلاح انها را در رابطه با این گاز خطرناک، توسط تشکلات محلی همانند بسیجیان منطقه یا شورای شهر ها و روستا ها در یک نشست همگانی اموزش داده شود و چند پوستر نیز در مکانهای پر تردد وصل شود مطمین هستم که امار تلفات بصورت قابل توجه ای در پایان سال کم خواهد شد. با یک ابلاغ ساده از طرف وزارت کشور به استانها و با کمک و همکاری صدا و سیما در تهیه یک تیزر ساده حقیقتا می توان این امار ناخوشایند را تقلیل داد. توجه شود با یک کار بسیار ساده، بی هزینه ( البته اگر به یک مگا پروژه و به یک بنگاه سود اور تبدیل نشود ! ) می توان انسانها و خانواده های زیادی را نجات داد و چه اجری بالاتر از ان در دنیا و اخرت وجود دارد ؟

از این موضوع البته می شود در کل کشور و در دو نوبت یعنی قبل از پاییز (شروع سرما) و قبل از زمستان (سرمای شدید) بهره برد. انچه بنده از تجزیه و تحلیل امار موجود برداشت کردم، باید توجه داشت که کمترین فوتی ها در شهریور و بیشترین فوتی ها در ماه بهمن عموما رخ داده است، لذا زمانبدی بهینه بر اساس شرایط منطقه ای باید لحاظ شود. نیازی به پیچیده کردن کار ها نیست خیلی ساده می توان در همین قالب ساده جان مردم را حداقل از این سانحه به راحتی نجات داد، زهی سعادت برای متولیان امر !
هنوز تا شروع زمستان وقت زیادی برای برنامه ریزی در این زمینه وجود دارد، به امید خم کردن سر منحنی مرگ خاموش در کشور و تعظیم ان در مقابل همت ایرانیان در پایان سال ١٣٩۹.

* تقدیم به پزشک فوق حاذق جناب دکتر میر باقری استاد گوراش و براداران گرامیش که چند سال پیش برای ادای نذر سالانه در ۲۸ صفر به جنوب کشور رفتند و متاسفانه در خانه قدیمی خود دچار گاز گرفتگی و فوت شدند، روحشان شاد.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران کشور