چرخش آنکارا به سمت تل‌آویو

در دنیای امروز سخن گفتن از دام و سازش و مفاهیمی از این قبیل دیگر محل اعراب علمی ندارد؛ چرا که دنیای امروز دنیایی به هم چسبیده، در همتنیده و نزدیک به هم محسوب می شود.

اینکه بگوییم ترکیه به دام سازش افتاده است گزیر از نگاه علمی، متقن و مستحکم به موضوع و وارد کردن آن به حاشیه هایی است که بتوانیم به توجیه و تفسیر یک موضوع بنابر اهداف خود دست یابیم. ترکیه دارای یک سامانه تعریف شده تاریخی بوده و یک دولت اسلامگرای ترک به ریاست رجب طیب اردوغان بر آن حکومت می کند. همین اردوغان است که در اجلاس داووس در برابر رئیس جمهوری اسرائیل به گونه ای صحبت کرد که در آن زمان بازتاب های شدیدی در ایران داشت و به نوعی حوزه مقاومت در برابر تل آویو را به نمایش می گذاشت. اردوغان با علم بر اینکه سازش با اسرائیل در راستای منافع ترکیه بوده دست به این اقدام می زند. از همین رو نمی توان گفت که آنکارا به دام سازش افتاده است؛ زیرا فراهم کردن فضایی است که بگوییم ترکیه در مسیر انحرافی ناشی از عملکردهای اسرائیل و فشارهای بین المللی است و این مساله نشان دهنده ضعف ترکیه خواهد بود.

زمانی که اردوغان در اجلاس داووس در برابر اسرائیل دست به حرکتی تبلیغاتی زد؛ عنوان کردم که آنکارا به رهبری اردوغان علاوه بر تلاش ها برای تحقق منافع ملی کشورش خواستار احیای امپراطوری عثمانی در نوعثمانی جدید است. وی تلاش دارد تا خود را به عنوان یکی از پژواک های سطان سلیمان قانونی معرفی کند. هر چند که اردوغان در مواضعش از فلسطین حمایت کرد اما هیچگاه ارتباطش با تل آویو قطع نشد و زمینه های ایجاد فضای مناسب برای همگرایی بیشتر در مسیر اتمسفر حاکم بر منطقه حاصل آمد و آن اتمسفر تغییر موضع منطقه از رودرویی با اسرائیل در جبهه مقاومت به جهت گیری در راستای حل و فصل مساله در چارچوب عملگرایانه با تل آویو و قرار دادن ایران در محور همگرایی منطقه بود.

ترک ها در بعضی مواقع برای گرفتن امتیاز از روس ها، آمریکایی ها و حتی اسرائیلی ها به تهران نزدیک می شوند و حتی در دور زدن تحریم های ایالات متحده آمریکا و تحریم های ناشی از پرونده هسته ای ایران، به تهران کمک می کنند تا در موقع مناسب از برگ ایران و ایجاد فضای مناسب با دیگر رقبای منطقه ای و بازیگران اصلی نظام بین الملل به نفع منافع خود استفاده کند. ترکیه که هم اکنون به همراه کشورهای عربی و اسلامی به دنبال حل و فصل مسائلشان با اسرائیل هستند، زمانی "پشت مذاکرات پنهان" ارتباط داشتند که امروز به ظاهر و آشکارا در کنار هم قرار گرفته اند. در قالب دکترینی که سال 2015 مطرح کردم این امر می تواند منجر به حرکت همگرایانه ضدایرانی شود؛ دکترینی که در آن محدود کردن همکاری های بین المللی و محاصره منطقه ای ایران را دنبال می کند. ضمن اینکه برای تل آیو نیز یک قشای امنیتی به وجود می آورد. برای مثال پیش از این هر گونه ارتباط ظاهری و برخورد یک دیپلمات کشورهای اسلامی در یک جمع عمومی با اسرائیلی ها می توانست تظاهرات عظیمی را در کشورهای اسلامی به راه بیندازد، اما امروز شاهد همگرایی تل آیو با پایتخت های کشورهای اسلامی و عربی هستیم. در آن سو در کشورهای اسلامی نه تنها مخالفتی بروز و ظهور پیدا نمی کند، بلکه مذاکرات پشت پرده پنهان به مذاکره علنی تغییر می یابد و معاهده صلح ابراهیم به امضا می رسد. از منظر نگرش واقع گرای سیاسی آنچه که در دهه های اخیر انجام شد تا اسرائیل با محدودیت و تنگنا روبرو شود نتیجه معکوس داده است.

امروز که ترکیه به دنبال روابط بهتر با اسرائیل است ممکن است در آینده بر اساس منافع تعریف شده و جدید خود بار دیگر رویکرد ضداسرائیلی در پیش بگیرد؛ موضوعی که در عالم سیاست احتمال وقوعش بالا است.

*کارشناس مسائل بین الملل