آزاد ارمکی: رقابت ۱۴۰۰ بین میاندار اصلاح‌طلب و رادیکال اصولگرا است/ شورای نگهبان اجازه می‌داد انتخابات هفت‌قطبی می‌شد
استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان اینکه انتخابات در ایران هیجانی و لحظه آخری است، گفت: رقابت ۱۴۰۰ میان میاندار اصلاح‌طلب و رادیکال اصولگرا خواهد بود.
به گزارش جهان مانا، «تقی آزاد ارمکی» در گفت و گو با ایرنا با ارائه تحلیلی از مشارکت در انتخابات در ایران مشارکت حداکثری را مستلزم شکل گیری دوگانه رادیکال عنوان کرد و گفت: اگر دوگانگی رادیکال در ایران اتفاق نیافتد انتخابات داغ و مشارکت بالا در ایران رخ نمی‌دهد.
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران افزود: منطق انتخابات در ایران، منطق لحظه‌های آخری است و معطوف به کنش سازمان یافته مبتنی بر دموکراسی‌خواهی نیست.
آزاد ارمکی در توضیح این دیدگاه خود گفت: اگر انتخابات معطوف به کنش عقلانی بود، ما قطعا با پدیده‌ای مثل حضور احزاب در همه لحظه‌های کنشگری سیاسی روبه رو بودیم و اینطور نبود که روزهای آخر، حزب تشکیل و انتخابات برگزار شود و بعد همه دنبال کارهای روزمره خودشان بروند و تا انتخابات بعدی دیگر تحزب تمام شود.
وی با یادآوری وضعیت کنونی احزاب کشور در فاصله سه ماه پیش از انتخابات ۱۴۰۰ اظهار کرد: در حوزه اصلاح طلبان، نهاد اجماع ساز در حال شکل‌گیری است و تشکل‌های اصولگرایان هم در آستانه انتخابات ظهور و بروز پیدا کرده اند.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: اگر قصد ما یک کنش عقلانی معطوف به هدف یعنی دستیابی به قدرت برای اصلاح و توسعه بود، می‌بایستی احزاب همیشه(نه در موسم انتخابات) موجود می‌بودند و گروه‌های سیاسی و افراد صاحب نام وعنوان و محبوبیت و مشروعیت همیشه ناظر بودند تا این وضعیت بلاتکلیفی به وجود نیاید و نیروها در لحظه آخر دنبال تشکیل حزب و فعالیت حزبی نیافتند.
آزاد ارمکی، انتخابات در ایران را هیجانی و دوگانه‌ساخته ارزیابی کرد و گفت: دوگانه موافق- مخالف پیش از انتخابات شکل می‌گیرد و جامعه هم به همین دلیل وارد کنشگری سیاسی می‌شود و معمولا هم به جز یکی دو دوره ما شاهد حضور ۷۰ درصدی مردم در انتخابات بودیم که مشارکت بالایی بوده است.
مشارکت بالا در انتخابات ۱۴۰۰ دور از ذهن نیست
وی با بیان اینکه خیلی دور از ذهن نیست که در انتخابات ۱۴۰۰ هم مشارکت نسبتا خوبی داشته باشیم مشروط بر اینکه همین دوگانه‌سازی پیش بیاید، گفت: در کشورهای غربی، هر نامزدی که ۵۰ به اضافه یک درصد آرای شرکت کنندگان در انتخابات را کسب کند، پیروز انتخابات است و ما اگر قصد داشتیم یک انتخابات معطوف به کنش عقلانی داشته باشیم، باید دنبال چنین انتخاباتی بودیم.
آزاد ارمکی با بیان اینکه در جامعه پیشرفته، معمولا آرای فرد پیروز انتخابات در حد ۵۰ درصد به اضافه یک درصد از آراست، گفت: یکی از خصوصیات انتخابات مدنی این است که نیروهای سیاسی در آخر صف قرار می‌گیرند و نیروهای اجتماعی در جلو حرکت می‌کنند.
وی به اهمیت نیروهای اجتماعی در انتخابات‌های معطوف به کنش عقلانی اشاره کرد و افزود: نیروهای اجتماعی در اول صف قرار می گیرند تا نیازها، اقتضائات و ضرورت‌های جامعه را تبیین کنند آنگاه این نیازها در خواسته‌ها و مطالبات سیاسی تبلور پیدا کند و بعد از آن نیروهای سیاسی ظهور کنند و در نهایت دوگانگی شکل گرفته و فردی در انتخابات پیروز شود.
این استاد دانشگاه به طولانی بودن فرایند انتخابات در برخی نظام‌های سیاسی اشاره کرد و گفت: در انتخابات‌های دنیا، احزاب دو سال باهم می‌جنگند. در خود حزب افراد مطرح می‌شوند و رقابت درون حزبی صورت می گیرد و در نهایت مردم رای می‌دهند و یک نفر پیروز می‌شود.
چرا انتخابات در ایران هیجانی و لحظه آخری است؟
آزاد ارمکی درباره این موضوع که چرا انتخابات در ایران فرایند محور نیست و هیجانی است، گفت: ما به دلایلی نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم که البته ربطی هم به بسته بودن نظام سیاسی کشور ندارد بلکه بیشتر به صورت‌بندی نیروهای سیاسی مربوط می‌شود. در این صورت بندی، نیروهای سیاسی بر نیروهای اجتماعی مقدم هستند و همه چیز را تعبیر به امر سیاسی می‌کنند بنابراین بازیگران و موضوعات فقط سیاسی می‌شوند تا اجتماعی و اقتصادی و به این ترتیب انتخابات لحظه آخری می‌شود.
وی از دانشگاه‌ها، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم نهاد، بازاری‌ها و دیگر اقشار جامعه بعنوان نیروهای اجتماعی جامعه یاد کرد و افزود: نیروهای اجتماعی باید اقتضائات کنش سیاسی را بسنجند، اما اینها به عقب رانده شده‌اند و نیروهای سیاسی تمام موقعیت‌ها را تصاحب و بین خودشان تقسیم قدرت کرده‌اند.
بازی انتخابات ایران در زمین سیاست مانده است/ انتخابات ۱۴۰۰ متفاوت از دوره‌های قبل خواهد بود
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه بازی انتخابات در ایران در عرصه سیاست باقی مانده است، گفت: انتخابات ما بیشتر سیاسی است تا اجتماعی؛ در حالی که باید اجتماعی باشد و نتیجه آن برای عرصه سیاسی باشد و شاهد هستیم که نیروهای اجتماعی کار نمی‌کنند و روزهای آخر می‌آیند و کنش پوپولیستی در انتخابات شکل می‌گیرد.
این استاد جامعه شناسی در پاسخ به سئوالی در خصوص وضعیت آرای خاکستری در انتخابات ۱۴۰۰ گفت: هیچ دوره‌ای از انتخابات مانند هم نیست و هنوز معلوم نیست آرایش نیروهای سیاسی چگونه باشد. هنوز معلوم نیست اصلاح طلبان بیایند یا نه و اگر بیایند چه کسی از آنها خواهد آمد و اصولگراها هم بین نامزد نظامی، کنشگر بروکراتیک و روحانی مانده‌اند و هنوز به تصمیم نرسیده‌اند.
آزاد ارمکی خاطرنشان کرد: اگر جامعه در جریان نحوه انتخاب نامزدها از سوی احزاب و جریان‌های سیاسی قرار می‌گرفت، عطش دموکراسی خواهی در مردم بالا می‌رفت و می‌شد وضعیت آرای انتخابات آینده را از هم اکنون پیش بینی کرد ولی چون مسائل پنهان است نمی‌توان گفت انتخابات ۱۴۰۰ مثل کدام یک از انتخابات‌های گذشته خواهد بود. برای همین انتخابات ۱۴۰۰ موقعیت خودش را دارد.
وی وضعیت ایران و جهان را متفاوت از گذشته ارزیابی کرد و افزود: مراودات ما با منطقه و جهان فرق کرده است. علاوه بر این آمریکا و اروپای ۹۶ با آمریکا و اروپای ۱۴۰۰ متفاوت هستند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: ایران به لحاظ قدرت، سرمایه و توزیع نیروهای اجتماعی وضعیت متفاوتی دارد و جمهوری اسلامی به یک پختگی و در عین حال خستگی رسیده است و در چنین شرایطی کنش درونی نیروهای سیاسی نظام هم متفاوت است. اصولگرایان و اصلاح طلبان هم همین وضعیت را دارند و پختگی و خستگی را دارند و شاهد هستیم که خیلی علیه هم فغان نمی‌کنند و برعکس انتخابات‌های گذشته که خیلی زودتر از ۶ ماه شروع به کوبیدن هم کردند، اکنون شاهد چنین چیزی نیستیم بنابراین انتخابات ۱۴۰۰ متفاوت از همه انتخابات‌های پیشین خواهد بود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در پاسخ به این سئوال که دلایل این خستگی نیروها و جریان‌های سیاسی گفت: به هر حال یک نظام سیاسی بعد از ۴۰ سال فعالیت هم پخته می‌شود و هم مقداری هم خستگی دارد اما این موضوع ربطی به شورای نگهبان ندارد. در کدام دوره شورای نگهبان جمعیت کثیری را رد صلاحیت نکرده است. شورای نگهبان در انتخابات ۹۲ هاشمی رفسنجانی که نماد جمهوری اسلامی بود را رد صلاحیت کرد و حتی شاهد رد صلاحیت روسای جمهوری سابق هم بودیم و این منطق کنشگری شورای نگهبان بوده است.
رقابت ۱۴۰۰ بین میاندار اصلاح طلب در مقابل رادیکال اصولگراست
آزاد ارمکی خاطرنشان کرد: چیزی که در انتخابات ۱۴۰۰ فرق کرده به بازی نیروهای سیاسی برمی‌گردد؛ اینکه نیروی سیاسی تصمیم می‌گیرد که یک نیروی رادیکال را وسط بیاورد که دعوا شکل بگیرد یا یک نیروی میاندار که دعوا نشود، از مشخصات این دوره است. به نظر من در این انتخابات اصلاح طلبان دنبال نیروی میاندار و اصولگرایان دنبال آوردن نیروی رادیکال هستند.
وی، قرار گرفتن یک نیروی میاندار اصلاح طلب در مقابل یک نیروی رادیکال اصولگرا را عامل رقم خوردن یک انتخابات متفاوت در سال ۱۴۰۰ دانست و گفت: در چنین شرایطی، نسبت به انتخابات ۸۸ بازی متفاوتی رقم خواهد خورد زیرا در آن زمان هر دو نامزد رادیکال بودند و همین هم موجب منازعه شد. وقتی دو طرف نامزد تند می‌آورند، فضا تند می‌شود. اما من حس می‌کنم در این دوره، اصلاح طلبان میل به معرفی نامزد رادیکال ندارند.
کارشناس ارشد مسائل اجتماعی یادآورشد: منطق بازیگری جمهوری اسلامی منطق مشارکت حداکثری است و جامعه هم نمی‌خواهد از جمهوری اسلامی عبور کند و در پای صندوق‌های رای حاضر می‌شود.
آزاد ارمکی تصریح کرد: همه گروه‌های سیاسی از جمله اصلاح طلبان و اصولگرایان از تمام توانشان برای کسب آرای مردم استفاده خواهند کرد و اصولگرایان بی‌اعتنا به حوزه فرهنگ، حرف‌های بسیار رادیکال در حوزه سیاسی خواهند زد و اصلاح طلبان حرف‌های بسیار رادیکال در حوزه فرهنگی خواهند زد. در واقع این دو جایشان را با هم عوض خواهند کرد، برعکس گذشته که اصلاح طلبان حرف‌های رادیکال سیاسی و اصولگرایان حرف‌های رادیکال فرهنگی می‌زدند.
وی در عین حال جابه جایی جایگاه‌ها بین اصولگرایان و اصلاح طلبان را عامل تقویت مشارکت و ایجاد دوگانگی دانست و افزود: این دوگانگی مشارکت بالا را رقم می‌زند مشروط به اینکه فرض و مبنای نظام سیاسی مشارکت حداکثری باشد و شورای نگهبان هم برای اصولگرایان رقیب قائل باشد. اگر این طور نباشد و شورای نگهبان فکر کند که درون اصولگرایی رقابت شکل می‌گیرد پیش‌بینی می‌کنم که جمهوری اسلامی در آینده بسیار نزدیک، کمتر از پنج سال آینده با مشکلات جدی مواجه شود.
بخشی از اصولگرایان فکر می‌کنند اصلاح طلبی دچار میرایی شده است
استاد دانشگاه تهران، از میل و علاقه بخشی از اصولگرایان به رد صلاحیت نامزد اصلاح طلبان گفت و افزود: میل به اینکه اصلاح‌طلبان رد صلاحیت شوند در بخشی از اصولگرایان وجود دارد زیرا تصور آنها این است که اصلاح طلبی دچار میرایی شده است اما گرچه ممکن است اصلاح طلبی سیاسی دچار خستگی و وادادگی باشد ولی جامعه به لحاظ اصلاح‌طلبی، اتفاقا خیلی داغ است.
آزاد ارمکی ادامه داد: به همین دلیل است که می‌گویم اصولگرایی مجبور می‌شود که مسیر اصلاح طلبی را پیشه کند ولی چون اصلاح طلبی همیشه می‌خواهد از فروپاشی عبور کند، مسیرش می‌شود عرصه اخلاق و فرهنگ و متانت و وفاق و این حرف‌ها که البته چیز خوبی است.
آلترناتیو نباشد، منتقدان معترض می‌شوند/ شورای نگهبان اجازه می‌داد انتخابات هفت‌قطبی می‌شد
وی درباره پیامدهای حذف نامزد اصلاح طلبان در انتخابات ۱۴۰۰ گفت: ممکن است شورای نگهبان به خاطر تحلیل غلطی که به آن داده شود اصلاح‌طلبی را حذف کند تا مانع شکل گیری یک انتخابات دوقطبی و دوگانه شود اما اگر انتخابات دوگانه نشود، یگانه می‌شود و اینجاست که انحصارطلبی شکل می‌گیرد و وقتی آلترناتیو وجود ندارد، همه ظرفیت‌های منتقد معترض می‌شوند.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است انتخابات ۱۴۰۰ سه قطبی شود، گفت: انتخابات سه قطبی نمی‌شود و طرفداران احمدی نژاد هم بخشی از این جامعه هستند که در آخر پشت یکی از این دو طیف اصلاح طلبی یا اصولگرایی می‌ایستند و در انتخابات شرکت می‌کنند. اگر شورای نگهبان اجازه می‌داد انتخابات هفت قطبی می شد ولی چنین اجازه‌ای نمی دهد.
آزاد ارمکی در بخش دیگری از سخنانش گفت: بازی را دو جریان اصلاح طلبی و اصولگرایی انجام می‌دهند ولی در نهایت جریان سوم که جریان نیروهای اجتماعی-فرهنگی است، پیروز میدان است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره عبور مردم از شعارهای سیاسی گفت: در گذشته، نامزدهای انتخابات همه می‌آمدند و درباره آمریکا اعلام موضع می‌کردند اما مساله جریان سومی که در حال شکل‌گیری است بهبود زندگی مردم، مناسبات اجتماعی، حقوق مدنی، حقوق شهروندی، دموکراسی‌خواهی و عدالت‌طلبی است.
مردم از دوگانه‌های سیاسی عبور کرده‌اند
آزاد ارمکی با بیان اینکه مردم از دوگانه برساخته شده در حوزه سیاسی یعنی غربگرا و ضدغرب عبور کرده اند، خاطرنشان کرد: احمدی‌نژاد بر اساس ضدیت با غرب آمد، خاتمی بر اساس آشتی با غرب و روحانی هم برای تنش‌زدایی آمد اما اکنون دیگر مطالبات اجتماعی و فرهنگی است که حرف آخر را می زند و این دوگانه سیاسی دیگری کاربردی ندارد.
وی درباره پیامدهای از بین رفتن دوگانه برساخته غربگرا- ضدغرب در مناسبات بین المللی گفت: معیشت مردم در ایران در گرو ارتباط با جهان بیرون است و بخشی از تورم و بیکاری هم ناشی از پیچیده و مشکل شدن تعاملات جهانی ماست. نه می‌توانیم کالای تولید شده را بفروشیم و نه می‌توانیم کالای مورد نیازمان را به قیمت مناسب بخریم و مجبوریم با هزینه بالا کشور را اداره کنیم که هم تورم زاست و هم به اشتغال آسیب می‌زند.
استاد جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، مقدم شدن نیازهای اجتماعی و اقتصادی بر نیازهای سیاسی را عامل ساده شدن موضوعات در حوزه سیاسی دانست و گفت: راه حل مشکلات ایران با جهان سیاسی نیست بلکه راه حلش این است که جامعه روی نیازهایش متمرکز شود که حل آن ساده شود.
آزاد ارمکی با بیان اینکه جریان سومی که در حال شکل گیری است، خودش بر اساس اقتضائات و نیازهای جامعه، مسائل را حل می‌کند، تصریح کرد: وقتی که شما دنبال افزایش تولید خودرو باشید، باید با تکنولوژی روز دنیا تولید کرده و به بازارهای دنیا صادر کنید؛ در نتیجه مجبور به توافق با کمپانی‌های بزرگ و دولت‌ها هستید و رابطه‌تان را با آنها تصحیح می‌کنید و در این صورت مسائل حوزه سیاسی در رده دوم قرار می‌گیرند.
چشم انداز روابط خارجی ایران مثبت است
وی افزود: اگر جامعه رفع فقر، نابرابری، بیکاری، تبعیض فساد و مسائل دیگر را از سیاستمداران مطالبه کند، درست است که اینها سیاسی نیستند اما سیاستمداران برای حل آنها مجبور هستند مسائل سیاسی را حل کنند و روابط با جهان را بهبود بخشند.
این پژوهشگر حوزه مسائل اجتماعی معتقد است: به خاطر ضرورت‌ها و نیازهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، بهبود روابط با جهان اجتناب ناپذیر و از این جهت چشم انداز روابط خارجی ایران با جهان مثبت است.
آزاد ارمکی گفت: وقتی جمعیت کثیری تحصیل‌کرده داریم؛ آیا همه اینها باید راننده تاکسی شوند یا مهاجرت کنند؛ برای اینها باید زمینه کار فراهم کنیم و محصول تولید شده آنها را به دنیا بفروشیم.
پروژه مذاکره برجام برای دولت بعدی باز خواهد ماند
وی درباره وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا نیز گفت: نه آمریکای بایدن جلو آمده و نه جمهوری اسلامی، بنابراین پروژه مذاکره برای دولت بعدی ایران باز خواهد ماند. در این شرایط کار برای دولت بعد هم پیچیده خواهد بود چون آمریکا بازگشت به برجام را سخت خواهد کرد.
این استاد دانشگاه افزود: گفتمان رهبری و گفتمان انقلاب اسلامی و مبتنی بر ضدیت با آمریکاست و همانطور که امام(ره) فرمودند که شما رابطه را قطع کردید درست کنید ما مشکلی نداریم، الان رهبری هم همین را می‌گوید ولی نه در زمان امام(ره) و نه در زمان رهبر انقلاب، جمهوری اسلامی قصد جنگیدن با آمریکا نداشته است و تنها وقتی به پایگاه عین الاسد آمریکا حمله کرد که قبل از آن آمریکا سردار سلیمانی فرمانده سپاه قدس را به شهادت رساند.
آزاد ارمکی درباره آینده تحزب در ایران نیز گفت: به نظر من تحزب هنوز برای جامعه ایران زود است زیرا دموکراسی خواهی باید از لایه‌های زیر جامعه شکل بگیرد و پیشنهاد احیای پست نخست وزیری به جای ریاست جمهوری پیشنهاد خوبی در این راستا بود.
