عمر مفید ساختمان در ایران چقدر است؟

امروزه ساختمان‌ها به‌صورت فلزی، بتنی و آجری با کاربری‌های متفاوت ساخته می‌شوند. عمر هر سازه از زمان بهره‌برداری آن شروع می‌شود. زمانی که عمر سازه به پایان برسد، دیگر نمی‌تواند با عوامل محیطی روبرو شده و مخارج تعمیرات آن بسیار بالا می‌رود. به بیان بهتر می‌توان گفت طول عمر مفید یک سازه زمانی است که از نظر ساختار بتواند عملکرد مناسبی داشته باشد و مطابق با هدفی که ساخته شده است، از آن بهره‌برداری صورت گیرد. طول عمر مفید ساختمان تحت تاثیر عوامل زیادی مانند کیفیت ساخت و طراحی آن، روش ساخت، مصالح و مقاطع مورد استفاده، نگهداری سازه و شرایط محیطی است.

از جمله محصولات فلزی که نقش اول در بنای ساختمان ایفا می‌کند میلگرد است که برای تهیه و خرید آن باید هوشمندانه رفتار کرد. میلگرد ابرکوه یزد یکی از مصالحی است که بین مهندسین عمران و سازندگان مورد استقبال قرار گرفته است. برای استعلام قیمت میلگرد ابرکوه می‌توانید با کارشناسان فروش آسن تماس بگیرید یا اینکه قیمتهای به روز شده را و در سایت مشاهده کنید. در ادامه به بررسی عمر مفید ساختمان در ایران و تخمین عمر مفید آن می­ پردازیم.

عمر مفید ساختمان به چه معناست؟

برخی از ساختمان‌ها با هدف بهره‌برداری در طولانی مدت طراحی و ساخته می‌شوند. اما برخی دیگر با توجه به پیشرفت‌های سریع تکنولوژی، سبک معماری، عدم ثبات شرایط اقتصادی یا تغییر در برنامه‌ریزی شهری ممکن است زودتر تخریب شوند. عمر مفید یک سازه مطابق با طراحی آن برای یک دوره ۵۰ تا ۱۰۰ سال است. ساختمان‌های تجاری ممکن است طول عمر کمتری داشته باشند؛ زیرا کاربری سنگین‌تری نسبت به ساختمان‌های مسکونی دارند. ساختمان‌های نهادهای سیاسی و بین‌المللی، دانشگاه‌ها و مراکز استراتژیک به‌علت اینکه جز ساختمان‌های مهم قرار می‌گیرند، طراحی، اجرا و نگهداری آن‌ها باید به گونه‌ای باشد که طول عمر بیشتری را سپری کنند. توجه به پارامترهای موثر در عمر ساختمانها می‌تواند سال‌های بهره‌برداری از یک سازه را افزایش دهد، مانند ساختمان دانشگاه آکسفورد در انگلستان که ۹۰۰ سال قدمت دارد.

به‌طور کلی عمر مفید ساختمان بتنی به عوامل مختلفی بستگی دارد که می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

• گسترش ترک‌های بتن
• ترتیب کربن دی اکسید با ترکیبات بتن
• چرخه‌های ذوب و انجماد
• حمله عناصر شیمیایی
• شرایط محیطی
• رطوبت
• باران اسیدی
• تغییرات دمایی در روز و شب
• تغییرات دمایی در فصل‌های مختلف

عمر مفید انواع سازه ­های فولادی نیز به عواملی مانند خوردگی و زنگ‌زدگی فلز یا زوال اتصالات جوشی و پیچی وابسته است. در این میان کیفیت مقاطع فولادی مورد استفاده در سازه فولادی از جمله میلگرد به نوبه خود جای بحث دارد. پر واضح است که برای انتخاب میلگرد با کیفیت، سازندگان باید چندین عامل مهم را مد نظر قرار دهند. قیمت میلگرد یکی از عوامل تاثیر گذار برای انتخاب میلگرد از سوی مهندسین و سازندگان است. با رصد کردن هر روز قیمت میلگرد درب کارخانه  می‌توانید خریدتان را بهینه انجام دهید. متاسفانه در ایران ساختمانهایی که دارای عمر مفید بالایی باشند باشد بسیار کم است و بیشتر سازه‌ها به‌طور میانگین کمتر از ۳۰ سال عمر می‌کنند. در کشورهای پیشرفته این عدد به ۱۰۰ سال و حتی بیشتر نیز می‌رسد. می‌توان گفت در ایران به بحث دوام سازه کمتر توجه شده است. یکی از عمده‌ترین دلایل می‌تواند ازدیاد ساختمان‌های آجری در ایران باشد. مهم‌ترین عوامل کاهش عمر مفید ساختمان در ایران عبارتند از:

• نوع مصالح ساختمان‌ها
• کیفیت ساخت پایین و طراحی غیر بهینه
• استفاده از روش‌های سنتی ساخت
• عدم برنامه‌ریزی برای تعمیر و نگهداری سازه
• در نظر نگرفتن ملاحظات اقتصادی

عوامل موثر بر عمر مفید ساختمان

یکسری از عومل می‌توانند در طول زمان بر پایداری و مقاومت ساختمان تاثیر بگذارند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که عواملی که ذکر می‌شود به یکدیگر وابسته بوده و همزمان بر عمر مفید یک ساختمان تاثیر می‌گذارند. برخی از این عوامل در ذیل آورده شده است:

• کیفیت ساخت سازه: اولین عامل، کیفیت ساخت اولیه ساختمان است. ساختمان‌هایی که از مصالح با کیفیت و روش‌های ساخت مناسب و مدرن استفاده می‌کنند، مسلماً عمر بیشتری دارند.
• طراحی و عملکرد ساختمان: این پارامتر به بخش سازه و هم به بخش معماری بستگی دارد و باید طراحی در هر دو مورد به صورت بهینه انجام شود.
• پیشرفت فناوری: استفاده از روش‌های ساخت مطابق با تکنولوژی روز می‌تواند عملکرد ساختمان‌ها را بهبود ببخشد. مطابق با بررسی‌هایی که انجام شده، ساختمان‌هایی که از فناوری‌های نوین استفاده نمی‌کنند، عمر کوتاه‌تری دارند.
• تعمیر و نگهداری: برنامه‌ریزی منظم برای تعمیر و نگهداری به‌موقع موجب افزایش عمر ساختمان شود. در مقابل آن بی‌توجهی به انجام تعمیرات مشکلات ساختاری را تسریع کند.
• عوامل محیطی:آب‌و‌هوا، قرار‌گرفتن در معرض نور خورشید، تغییرات دمایی، رطوبت، آلودگی هوا و عناصر خورنده نقش بسزایی در تخریب مصالح ساختمانی دارد و به‌تبع آن عمر مفید سازه را کاهش می‌دهند.
• کاربری ساختمان: نوع استفاده‌ای که از سازه می‌شود بر عمر آن تاثیرگذار است. مثلاً ساختمان‌های تجاری و اداری که کاربری سنگینی دارند در مقایسه با ساختمان‌های مسکونی فرسایش بیشتری دارند. بنابراین باید برای افزایش عمر مفید آن‌ها تمهیدات موثری در نظر گرفته شود.
• ملاحظات اقتصادی: تقاضای بازار، ارزش سازه، پتانسیل سرمایه‌گذاری و ثبات اقتصادی می‌تواند بر بازسازی یا تخریب یک ساختمان تاثیرگذار باشد.

چگونه سن یک ساختمان را تشخیص دهیم؟

این فرآیند از مراحل مختلفی تشکیل می‌شود و باید از منابع اطلاعات و تکنیک‌های تحقیقاتی متفاوتی استفاده کرد. در ادامه برخی از این روش‌ها را مورد بررسی قرار دادیم.

• سابقه تاریخی: سابقه تاریخی یک سازه مدت زمان بهره‌برداری از آن را نشان دهد. این بررسی شامل مشاهده سوابق املاک، اسناد، مجوزهای بنا، بررسی زمین بنا، سوابق مالیاتی و نقشه‌های آن است. شما می‌توانید این اطلاعات را در ادارات دولتی محلی و انجمن‌های تاریخی به دست آورید.
• سبک و ویژگی‌های معماری: در دوره‌های زمانی متفاوت، سبک‌های متفاوتی برای معماری هر بنا مورد استفاده قرار می‌گرفت که با مطالعه این سبک‌ها به‌طور تقریبی سن یک بنا را مشخص می‌شود.
• مصالح و تکنیک‌های ساختمانی: در طی سال‌های متمادی روش‌های ساخت سازه و مصالحی که استفاده می‌شوند، دچار تغییر و تحول شده است. بررسی این عوامل اطلاعات مفیدی در مورد قدمت سازه در اختیار شما قرار می‌دهد.
• دانش محلی: شما می‌توانید با پرس‌و‌جو از همسایگان یا صاحبان قبلی ساختمان اطلاعات مفیدی راجع به عمر آن ساختمان به دست آورید.
• ارزیابی‌های تخصصی: متخصصین این حوزه مانند معماران و مهندسین عمران می‌توانند قدمت یک ساختمان تعیین کنند. این افراد می‌توانند با استفاده از عوامل قبلی، تجزیه و تحلیل‌های تخصصی را انجام داده و عمر سازه را مشخص کنند.
• نکته: نمی‌توان به صورت دقیق سن یک بنا را مشخص کرد. حتی عمر تخمین زده شده نیز بستگی به قابل اطمینان‌بودن و در دسترس‌بودن اطلاعات تاریخی و مهارت افرادی که شما از آن‌ها کمک می‌گیرید، دارد.

تخمین عمر مفید ساختمان بتنی

عمر مفید یک ساختمان بتنی توسط کارشناسان معماری تخمین زده می‌شود. این تخمین بر اساس سن واقعی سن بهره‌برداری و سن سندی سازه است.

• سن واقعی: از زمانی محاسبه می‌شود که پروانه ساخت آن ساختمان شروع شده باشد.
• سن بهره‌برداری: از زمانی که ساختمان مورد استفاده قرار بگیرد، سن بهره‌برداری آن شروع می‌شود.
• سن سندی: از زمان ثبت سند ساختمان شروع می‌شود.

جمع بندی

عمر مفید ساختمان جز یکی از بحث‌های حیاتی است که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر زندگی انسان‌ها و جامعه بگذارد. عمر کوتاه سازه‌ها تاثیرات منفی اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی دارد. پارامترهای نوین طراحی، ساخت و تعمیر و نگهداری و ...  رویکردهای پایدارتر برای افزایش عمر ساختمان‌ها ایجاد می‌کنند.