منصرف شدن از نامزدی و ازدواج چه عواقبی دارد؟

آیا کسی را می توان به خاطر آن که وعده داده با شخص دیگری ازدواج می کند، تحت تعقیب قرار داد یا او را به خاطر این وعده، ملزم به ازدواج کرد؟

به گزارش جهان مانا به نقل از خبرآنلاین، این روزها اکثر ازدواجها دیگر شکل سنتی ندارد و شکل‌های تازه ای از آشنایی پیش از ازدواج و در نهایت، تصمیم گرفتن برای تشکیل خانواده بین ایرانیان به وجود آمده است.

در این بین، یکی از مشکلاتی که قبلا در جوامع سنتی بسیار کمرنگ بود ولی حالا تبدیل به مسئله ای پررنگ و گسترده شده است، موضوع «وعده ازدواج» است. وعده ازدواج در عرف سنتی ایرانیان به «نامزدی» معروف است. در گذشته، نامزدی بین دو نفر، با رفت و آمد خانواده ها، نشست و برخاست و در نهایت، دادن هدایایی در سنت‌هایی مانند چله برون و نظایر آن شکل می گرفت و اگر خانواده ها موافق بودند، صیغه محرمیت در حد گفتگو بین دو نفر جاری می شد تا آنها بتوانند در تدارکات پیش از ازدواج، مشکل شرعی نداشته باشند.

ولی امروزه مسئله «وعده ازدواج» و قول و قرارهایی که بین اشخاص گذاشته می شود و در نهایت، پس از مدتی، عدم عمل به وعده های داده شده و به اصطلاح «زدن زیر همه چیز» باعث بروز مشکلات فراوان برای خانواده ها شده و بعضا پرونده هایی را با این موضوع در محاکم شاهد هستیم که گشوده می شود. اصولا از دو جنبه این پرونده ها توسط اشخاص (بیشتر زنان به عنوان شاکی/خواهان) باز می شود و در آن، یا خواهان درخواست الزام خوانده به عمل به قول و قرار خود را می دهد یا شاکی، از مرجع قضایی درخواست می کند فرد مقابل (مشتکی عنه) به عنوان متهم تحت تعقیب قرار گیرد و اتهاماتی نظیر تدلیس، کلاهبرداری، سرقت و نظایر آن به طرف مقابل زده می شود. البته باید توجه داشت اعلام اتهام از سوی شاکی، به معنی قبول این اتهامات از سوی مرجع قضایی نیست و ای بسا بسیاری از این پرونده ها به هیچ جا نمی رسد و با صدور قرار منع تعقیب متهم به دلیل عدم وجود دلایل کافی برای توجه اتهام خاتمه می یابد.

در این بین، بد نیست نگاهی به مسئله «وعده ازدواج» از دیدگاه حقوقی کنیم تا از مشکلاتی که ممکن است در آینده دچار شویم، بیندازیم.

وعده ازدواج چیست؟

در ابتدا باید گفت وعده ازدواج مانند وعده هر عقد دیگری ممکن و مشروع است و چیز بد و ناپسندی در آن وجود ندارد. همانطور که شما مثلا هنگام خرید یک آپارتمان، بیعانه می پردازید و قولنامه ای می نویسید تا طبق این قولنامه (وعده فروش) فروشنده یک آپارتمان را به شما انتقال دهد، می توانید با شخصی وعده ازدواج بگذارید و مقدمات انجام این عمل مهم حقوقی از جمله مراجعه به پزشک، اخذ گواهی عدم اعتیاد یا سایر امراض و تدارکات معمول ازدواج را فراهم کنید.

پس از آن باید گفت که یک تفاوت اصلی بین وعده ازدواج (و طلاق) با سایر وعده های انعقاد سایر عقود وجود دارد. وعده انعقاد سایر عقود به جز ازدواج، برای طرفین الزام آور است. یعنی می توان در صورتی که طرف مقابل از انجام تعهد خود در وعده مکتوب داده شده شانه خالی کرد از طریق دادگاه او را ملزم به انجام تعهد خود کنید که نمونه آن را هر روز در دادگاه ها شاهدیم افراد به طرفیت فروشنده از دادگاه می خواهند طرف مقابل را انتقال قطعی مال غیرمنقول مانند آپارتمان یا زمین اجبار و الزام سازد.

ولی وعده ازدواج دارای قدرت الزام کنندگی نیست. یعنی نمی توان به دادگاه رفت و درخواست کرد چون من با فلان شخص نامزد شده ام و او شخصا یا توسط پدرش، وعده ازدواج به من داده و مثلا مبالغی نقد یا مال دریافت کرده، از دادگاه می خواهم او را ملزم به ازدواج با من کند. چنین خواسته ای مورد پذیرش نیست و از سوی دادگاه رد می شود چون وعده ازدواج یا نامزدی، مقدمه غیرلازم و عرفی یک عقد (ازدواج) است و دارای قدرت الزام کنندگی نیست. یعنی می توان حتی بدون نامزدی هم عقد ازدواج را با وجود سایر شرایط شرعی و قانونی جاری و منعقد کرد و لزومی نداشت ابتدا وعده داده شود.

به هم زدن نامزدی کلاهبرداری نیست

نکته بسیار مهم دیگر این است که نمی توان گفت دادن وعده ازدواج و دریافت هدایا یا اموال از طرف مقابل در دوره نامزدی، قطعا دلیلی بر «کلاهبرداری» و توسل به روش متقلبانه و فریب دادن طرف مقابل برای بردن اموال اوست . فرض بگیرید دو شخص با یکدیگر نامزد میشوند (وعده ازدواج می دهند) و یکی از این دو-فرق نمی کند زن یا مرد- به هر دلیل و بهانه ای از طرف مقابل به عنوان هدیه یا قرض یا حتی سرمایه گذاری در آینده، پولی دریافت کند و پس از آن، اعلام کند حاضر به ازدواج به طرف دیگر نیست. نمی توان قطعا گفت که این فرد کلاهبردار یا سارق یا فریب دهنده است.

ممکن است به هزار و یک دلیل منطقی یا حتی غیرمنطقی و بهانه، کسی که نامزد کرده، نخواهند ازدواج کند. در این صورت هیچکس نمی تواند او را قانونا و شرعا ملزم به ازدواج کند. ولی نکته اصلی این است که طبیعتا باید برخی از اموال و هدایایی که دریافت کرده است در صورت درخواست طرفی که هدیه داده، به او پس بدهد.

این که شرایط این هدایا و پس دادن آنها چیست، بحث مفصلی است که در دانستنی حقوقی دیگری به تفصیل بیان خواهد شد ولی نکته اصلی اینجاست که حتی در صورتی که هدایا یا اموال قرض گرفته را به هر دلیل منطقی یا غیرمنطقی و بهانه پس ندهد، باز هم دلیلی بر کلاهبردار و سارق بودن این فرد نیست.

پس چه زمانی می توان گفت طرف مقابل، با برقراری نامزدی و وعده ازدواج، واقعا کلاهبرداری کرده است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت در صورتی که دادگاه با مطالعه و بررسی همه دلایل و مدارک قانع شود این شخص با هدف و نیت کلاهبرداری و بردن مال دیگری، دست به مانور متقلبانه از قبیل صحنه سازی مثلا دارا بودن اموال یا موقعیت خاص، یا تحصیلات یا حتی هویت، اقدام به فریب آگاهانه طرف مقابل کرده و در نهایت، اموال او را به بهانه هدیه و سرمایه گذاری و قرض و امثال آن به یغما برده است، مرجع قضایی اقدام به پیگرد قانونی این فرد خواهد کرد.

نمونه این قبیل مسایل را در صفحات حوادث رسانه ها بسیار می خوانیم که مثلا آقایی با صحنه سازی این که دارای اموال و املاکی است و پسر فلان شخصیت است سراغ خانمهای پولدار می رفته و با وجودی که ازدواج سابق خود را مخفی کرده، با برگزاری مراسم نامزدی، وعده ازدواج داده و در نهایت، دست به بردن اموال طرف مقابل زده است. یا برخی مجرمان زن که با وعده ازدواج و نامزدی، اقدام به بردن اموال آقایان می کنند و حتی این کار را پیشه خود قرار داده اند.

نکته پایانی هم این است که در صورتی که با مسایلی از این دست برخورد کردید پیش از آنکه اقدام به طرح شکایت یا دعوا در مرجع قضایی کنید، بهترین کار آن است که با یک فرد آگاه مانند وکیل یا مشاور خانواده مشورت کرده و از راهنمایی های حقوقی او بهره مند شوید.