یوزپلنگ آسیایی با تکثیر در اسارت احیا نمی شود

طرح تکثیر یوزپلنگ ایرانی در شرایط اسارت آذرماه ۱۳۹۳ با انتقال «کوشکی» و «دلبر» به پارک پردیسان تهران آغاز شد. کوشکی در پارک ملی توران (در استان سمنان) و دلبر در پناهگاه حیات وحش میاندشت (در استان خراسان شمالی) نگهداری می‌ شد. هر دوی این یوزپلنگ ها سال ها پیش توسط  دامداری محلی از طبیعت جدا شده بودند. پس از انتقال این دو یوز به پردیسان، طرح «تحقیقات و نگهداری از یوزپلنگ آسیایی» با هدف ذخیره‌ سازی ژن‌ های یوزپلنگ ایرانی و انجام مطالعات بالینی روی یوز آسیایی در سازمان محیط زیست کلید خورد. مساله جفت گیری و تکثیر آنها در شرایط اسارت نیز دنبال شد. سپس اقدامات گوناگونی برای تکثیر این دو یوزپلنگ از جفت گیری طبیعی تا لقاح مصنوعی انجام شد که هیچ کدام به سرانجام نرسیدند. سال ۹۸ پس از آنکه دلبر توانایی بارداری خود را از دست داد، دلبر، کوشکی و یوزپلنگ دیگری به نام ایران( مادر پیروز) به توران منتقل شدند. ایران نیز در هشت ‌ماهگی توسط یکی از قاچاقچیان حیات وحش از طبیعت جدا شده بود.

از آنجایی که کوشکی به علت کهولت سن، دیگر توانایی بارور ساختن یک یوز ماده را نداشت، مسوولان محیط زیست سال ۹۹ تصمیم گرفتند، یوزپلنگ نری را از طبیعت جدا کنند و برای جفت گیری به سایت تکثیر توران ببرند. در نهایت فروردین سال ۱۴۰۰ فیروز( پدر پیروز) از طبیعت جدا شد و به سایت تکثیر توران انتقال یافت. آنها بهمن ماه ۱۴۰۰ جفت گیری موفیت آمیزی داشتند.

حاصل این جفت گیری سه توله یوز نر بود که هر سه با انجام عمل سزارین متولد شدند. یکی از آن سه توله یوزها دو روز پس از تولید و دیگر دو هفته پس از تولد به علت نارسایی های  مادرزادی، ضعف سیستم ایمنی و …. تلف شدند. توله سوم ( فیروز) نیز با شرایط بسیار نامساعد و وخیم به تهران منتقل یافت؛ توله یوزی که ۹ اسفند سال گذشته تلف شد. توله یوزی که به گفته دکتر پیام محبی، رئیس سابق جامعه دامپزشکان ایران، یک سنبل بود؛ سنبل نخستین یوزپلنگی که توانسته بودیم در شرایط غیرطبیعی و با انجام عمل سزارین متولدش کنیم اما یوزپلنگی نبود که بتوانیم یوزپلنگ آسیایی را حفظ کنیم.

اما با وجود تمام این اتفاق ها، آیا «طرح تکثیر یوزپلنگ ایرانی در اسارت» ادامه پیدا خواهد کرد؟ علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست چندی پیش در یک نشست خبری پیرامون این مساله گفت: اجرای طرح تکثیر یوز در اسارت با قوت خود ادامه دارد تا یوزها را از خطر انقراض نجات دهیم. ما برای تحقق این مهم سایت جدید بین المللی تکثیر در اصفهان، مشابه سایت توران در سمنان راه اندازی خواهیم کرد. مجموعه رویان با توجه به تجارب ارزنده ای که در این زمینه دارد می تواند به ما کمک کند از اینرو تفاهم نامه ای با رویان در مورد حفظ مولکولی و سلولی یوز منعقد کرده ایم.

حسن اکبری، معاون محیط طبیعی و تنوع زیست سازمان محیط زیست نیز در این خصوص اظهارداشت: طرح تکثیر یوز به عنوان آخرین گزینه و یکی از گزینه‌ های نهایی برای حفظ یوز پلنگ آسیایی مطرح است. طی دو سه دهه اخیر یوزهایی از طبیعت جدا شدند و دیگر قابل بازگشت به طبیعت نیستند. ما می توانیم با احیا زیستگاه یوزها، از این ظرفیت استفاده کنیم و برای تکثیر آنها اقداماتی انجام دهیم زیرا وضعیت این گونه یوزها از لحاظ جمعیت بحرانی است.

وی افزود: یوز در طبیعت برای ما بسیار با اهمیت تر است زیرا زمانی که یوزپلنگ تکثیر می ‌شود دیگر نمی ‌تواند در طبیعت زندگی کند و یک زندگی باغ وحشی را خواهد داشت. از اینرو در نظر داریم جاده های کشور مانند جاده میامی- عباس آباد را برای یوزها ایمن کنیم. همچنین باید به منظور کاهش تلفات جاده ای یوزها، نورپردازی خوبی برای جاده ها داشته باشیم. اگر جاده نور مناسبی داشته باشند راننده ها می توانند یوز را مشاهده کنند.

دکتر پیام محبی، رئیس سابق جامعه دامپزشکان ایران چندی پیش در این خصوص گفت: اگر ما می خواهیم یوزپلنگی در طبیعت زاد و ولد کند و اگر قصد داریم یوزپلنگ آسیایی در طبیعت را نجات دهیم، تنها راه حل آن اصلا رسیدگی به یوزپلنگ نیست. راه حل آن رسیدگی به طبیعت است. ما باید طبیعت را احیا کنیم که یوزپلنگ شانس زاد و ولدش در طبیعت زیاد شود وگرنه زایش یک یوزپلنگ اصلا تاثیری ندارد. ما اگر سوادش را داشته باشیم در اسارت می توانیم ۳ هزار یوزپلنگ تولید کنیم اما هیچکدام توانایی برگشتن به طبیعت را ندارند. اگر ایران حتی ۱۰ توله دیگر نیز زایمان کند هیچ تاثیری به احیای یوزپلنگ در طبیعت نمی کند.