فلج یا اسپاسم نیمه صورت چیست و چطور درمان می‌شود؟
اسپاسم همی فاسیال یا نیمه صورت زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های سمت چپ یا راست صورت به طور غیر عادی منقبض شوند. این اختلال به دلیل آسیب یا تحریک عصب صورت ایجاد می‌شود. عصب مورد نظر تحت عنوان عصب هفتم مغزی یا عصب چهره‌ای نیز شناخته شده است.
اسپاسم صورت زمانی رخ می‌دهد که عضلات به دلیل تحریک عصبی به طور غیرارادی منقبض شوند. علاوه بر این اسپاسم‌های همی فاسیال به تیک نیز شباهت زیادی دارند. این اختلال ممکن است در ابتدا صرفا به صورت تیک‌های کوچک و محدود که به سختی قابل تشخیص هستند، در اطراف پلک، گونه یا دهان ظاهر شود. در ادامه و با گذشت زمان این احتمال وجود دارد که تیک‌ها به سایر قسمت‌های صورت فرد گسترش یابند. تمامی نکاتی که در ادامه مورد بحث قرار می‌گیرند، از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
اسپاسم نیمه صورت می‌تواند هر دو جنس مرد و زن را درگیر کند، اما در زنان بالای ۴۰ سال شایع‌تر است. این اختلال همچنین بیشتر در سمت چپ صورت رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که اسپاسم نیمه صورت به خودی خود خطرناک نیست. با این حال تنش مداوم در ماهیچه‌های صورت می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. در موارد شدید، این اسپاسم‌ها به دلیل بسته شدن غیرارادی چشم یا تاثیری که بر صحبت کردن دارند عملکرد فرد را محدود می‌کنند.
علایم اسپاسم نیمه صورت چیست؟
اولین علامت اسپاسم نیمه صورت گرفتگی غیر ارادی تنها در یک طرف صورت بیمار است. اختلالات عضلانی مذکور اغلب از پلک به صورت انقباض خفیف شروع می‌شوند که ممکن است چندان هم ناراحت کننده نباشند. این وضعیت با نام بلفارواسپاسم شناخته می‌شناخته شود. گفتنی است زمانی که فرد مضطرب یا خسته باشد، انقباضات شدیدتر می‌شوند. گاهی اوقات این اسپاسم پلک می‌تواند باعث بسته شدن کامل چشم یا حتی پارگی آن شود.
با گذشت زمان، انقباضات ممکن است در نواحی از صورت که پیش‌تر تحت تاثیر قرار گرفته اند محسوس‌تر شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند به سایر قسمت‌های همان سمت صورت و بدن نیز سرایت کنند، از جمله:
- ابرو
- گونه
- ناحیه اطراف دهان مانند لب‌ها
- چانه
- فک
- بالای گردن
در برخی موارد اسپاسم نیمه صورت می‌تواند به هر ماهیچه‌ای در یک سمت صورت بیمار گسترش یابد. این حالت همچنین می‌تواند هنگام خواب نیز رخ دهد. با انتشار اسپاسم، بیمار ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کند، مانند:
- تغییر در قدرت شنوایی
- احساس صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- گوش درد به خصوص در قسمت پشتی گوش
- اسپاسم‌هایی که در تمام نواحی صورت پخش می‌شوند.
اسپاسم نیمه صورت می‌تواند هر دو جنس مرد و زن را درگیر کند، اما در زنان بالای ۴۰ سال شایع‌تر است. این اختلال همچنین بیشتر در سمت چپ صورت رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که اسپاسم نیمه صورت به خودی خود خطرناک نیست. با این حال تنش مداوم در ماهیچه‌های صورت می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد.
علت اسپاسم نیمه صورت چیست؟
در بسیاری از موارد پزشک ممکن است نتواند علت دقیق اسپاسم نیمه صورت را تشخیص دهد. در این حالت به اختلال پیش آمده اسپاسم ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
اسپاسم نیمه صورت اغلب به دلیل تحریک یا آسیب به عصب صورت ایجاد می‌شود. در واقع چنین مشکلی می‌تواند به طور معمول در اثر فشار یک رگ خونی به عصب صورت در نزدیکی محل اتصال عصب به ساقه مغز رخ دهد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، عصب صورت ممکن است خود به خود وارد عمل شده و سیگنال‌های عصبی مشخصی را ارسال کند که در نهایت منجر به انقباض عضلات می‌شوند. به این رخداد انتقال افاپتیک می‌گویند و یکی از دلایل اصلی این اسپاسم‌ها محسوب می‌شود.
آسیب به سر یا صورت نیز می‌تواند باعث اسپاسم نیمه صورت به دلیل فشرده شدن عصب صورت شود. علل غیر معمول‌تر اسپاسم همی فاسیال شامل موارد زیر هستند:
- حضور یک یا چند تومور که به عصب صورت فشار می‌آورند
- عوارض جانبی ابتلا به فلج بل؛ وضعیتی که می‌تواند باعث فلج شدن موقت بخشی از صورت شود
چگونه می‌توان اسپاسم نیمه صورت را درمان کرد؟
گاهی ممکن است بیمار بتواند علائم خود را در خانه و به سادگی تنها با استراحت زیاد و محدود کردن مقدار کافئین دریافتی تسکین دهد. این رویکرد واضحا به آرامش اعصاب یاری می‌رساند. مصرف برخی مواد مغذی نیز می‌تواند به کاهش اسپاسم کمک کند، از جمله:
- ویتامین دی که علاوه بر مکمل‌های دارویی از طریق مصرف تخم مرغ، شیر و نور کافی خورشید قابل دریافت است
- منیزیم که می‌تواند از بادام و موز تامین شود
- بابونه که به صورت چای یا قرص در دسترس است
- بلوبری که حاوی آنتی اکسیدان‌های شل کننده عضلات است
رایج‌ترین درمان برای این دسته از اسپاسم‌ها شل کننده‌های عضلانی خوراکی هستند که از انقباض عضلات جلوگیری می‌کنند. پزشک ممکن است یک یا چند داروی زیر را به منظور شل کردن عضلات صورت بیمار تجویز کند:
- باکلوفن
- کلونازپام
- کاربامازپین
معمولا تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) نیز برای درمان اسپاسم نیمه صورت استفاده می‌شود. در این روش درمانی پزشک از یک سوزن برای تزریق مقادیر کمی از مواد شیمیایی بوتاکس به صورت بیمار در نزدیکی عضلاتی که در حال انقباض هستند، بهره می‌برد. بوتاکس ماهیچه‌ها را ضعیف می‌کند و می‌تواند اسپاسم را برای سه تا شش ماه قبل از نیاز به تزریق مجدد کاهش دهد.
در مجموع پیش از مصرف هر یک از این دارو‌ها با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی یا تداخلات مطرح با سایر دارو‌هایی که ممکن است قبلا مصرف کرده باشید، صحبت کنید.
اگر مصرف دارو‌ها و یا تزریق بوتاکس موفقیت آمیز نباشد، پزشک به احتمال زیاد گزینه جراحی را برای کاهش فشار روی عصب صورت که ممکن است توسط تومور یا رگ خونی ایجاد شده باشد، توصیه می‌کند.
یک روش جراحی رایج که برای درمان اسپاسم نیمه صورت استفاده می‌شود، رفع فشار میکروواسکولار (MVD) نام دارد. در این روش، پزشک یک سوراخ کوچک در جمجمه در قسمت پشت گوش ایجاد می‌کند و یک بالشتک تک لایه را بین عصب و رگ‌های خونی که روی آن فشار می‌آورند قرار می‌دهد. این جراحی حداکثر چند ساعت طول می‌کشد و بیمار پس از چند روز بهبودی می‌تواند به خانه بازگردد.
