چرا به راحتی کبود می‌شویم؟
پس از ضربه می‌توانیم انتظار کبود شدن را داشته باشیم. اما اگر بدون دلیل قابل‌توجهی کبود شویم، چه؟ علت چه می‌تواند باشد؟ آیا باید نگران باشیم؟
سیستم پیچیده و بسیار متوازنی در بدنمان وجود دارد که از ما دربرابر خونریزی محافظت می‌کند. خون به شکل مایع در رگهای خونی ما جریان دارد و سلول‌های قرمز دارای محموله اکسیژن و سلول‌های ایمنی را حمل می‌کند تا از ما دربرابر عفونت مغز، عضلات و ارگان‌های داخلی دفاع کند. خون حاوی موادی به دقت متوازن‌شده است تا در صورت آسیب‌دیدگی از ما دربرابر خونریزی محافظت کند، درحالی‌که به‌طور همزمان خطر تشکیل لخته خون خطرناک را به حداقل برساند.
اگر درون رگهای خونی سوراخی ایجاد شود، خون می‌تواند به سرعت غلیظ شود و لخته‌ای ژله‌مانند ایجاد کند تا از دست دادن خون را تا زمانی که رگ خونی خود را ترمیم کند، به حداقل برساند. برای دستیابی به این هدف، قطعات سلولی ریزی به نام پلاکتها که در خون در گردش هستند، به دیواره رگ خونی آسیب‌دیده متصل می‌شود.
سنت راین پاسریچا، متخصص خون در وب‌سایت کانورسیشن می‌نویسد، مجموعه‌ای از پروتئین‌ها (عوامل منعقدکننده خون) توسط پلاکتها و دیواره رگ آسیب‌دیده جذب می‌شوند و سپس ترکیب می‌شوند تا خون در آن محل غلیظ شود و لخته خون تشکیل شود. مانند تمام سلول‌های خونی، پلاکتها در مغز استخوان ساخته می‌شوند، درحالی‌که فاکتورهای انعقادی خون عمدتا در کبد ساخته می‌شوند. اگر مشکلی داشته باشیم که بر فاکتورهای انعقادی، پلاکتها یا دیواره‌های رگهای خونی تاثیر بگذارد، ممکن است به‌راحتی دچار کبودی یا حتی خونریزی مشکل‌ساز شویم.
زود کبود شدن ممکن است نشانگر مشکل خاصی باشد؟
در بسیاری از بیمارانی که کبودشدگی راحت را گزارش می‌کنند، متخصصان خون نمی‌توانند علت خاصی را پیدا کنند. متخصصان خون زمانی که فرد دارای مجموعه‌ای از مشکلات مرتبط با خونریزی است، محتاط‌تر هستند. به‌عنوان مثال، اگر کبودی گسترده باشد و کبودی‌های بزرگی رخ دهد و با خونریزی مکرر از بینی، خونریزی شدید قاعدگی، خونریزی شدید پس از رویه‌های بزرگ دندانپزشکی، جراحی یا زایمان، احتمال وجود اختلال بیشتر است.
اولین آزمایشی که برای فردی که به‌راحتی دچار کبودی می‌شود، انجام می‌شود، آزمایش شمارش کامل خون است که شامل اندازه‌گیری تعداد پلاکتها است و به‌طور قابل اعتمادی نشان می‌دهد آیا تعداد پلاکتها طبیعی است یا نه.
پلاکتها می‌توانند به دلایل مختلفی کاهش پیدا کنند: به این علت که به‌طور مناسب یا کافی در مغز استخوان تولید نمی‌شوند یا به این دلیل که خیلی سریع از گردش خون خارج می‌شوند.
سناریوی دوم در وضعیت رایجی به نام پورپورای ترومبوسیتوپنیک دستگاه ایمنی رخ می‌دهد. این عارضه می‌تواند کودکان یا بزرگسالان را به‌طور ناگهانی یا پس از عفونت ویروسی تحت‌تاثیر قرار دهد. بیماران ممکن است دچار کاهش شدیدی در تعداد پلاکتها شوند و دچار بثورات ریزی شوند که درواقع کبودی‌های کوچک هستند.
پورپورای ترومبوسیتوپنیک دستگاه ایمنی در کودکان معمولا بیماری کوتاه‌مدتی است که خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. در بزرگسالان، موارد شدید پورپورای ترومبوسیتوپنیک دستگاه ایمنی ممکن است به درمان با داروهایی نیاز داشته باشد که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند یا تولید پلاکت را افزایش می‌دهند. گاهی اوقات بزرگسالان به جراحی به‌منظور برداشتن طحال نیاز دارند.
مشکلات مربوط به لخته شدن پروتئین‌ها و بیماری‌ها
فاکتورهای انعقادی (پروتئین‌هایی که قبلا به آن‌ها اشاره شد) می‌توانند تحت‌تاثیر طیف وسیعی از علل ارثی یا اکتسابی قرار گیرند.
برخی افراد با سطوح پایینی عوامل مهمی به دنیا می‌آیند که به لخته شدن خون در زمانی که به کنترل خونریزی نیاز است، کمک می‌کنند. هموفیلی نوع A عمدتا در مردان دیده می‌شود و ناشی از کمبود فاکتور هشتم (یکی از عوامل کلیدی لخته‌شدن خون) است. هم مردان و هم زنان ممکن است به بیماری فون‌ویلبراند مبتلا شوند که شامل کاهش تولید یا اختلال عملکرد فاکتور انعقادی دیگری است.
بیماری کبد نیز می‌تواند موجب بروز مشکلات لخته شدن خون شود. به همین دلیل است که دومین آزمایشی که برای افرادی انجام می‌شود که به‌راحتی کبود می‌شوند، اندازه‌گیری عملکرد لخته‌شدن خون است. اگر ناهنجاری تشخیص داده شود، آزمایش سطوح فاکتورهای کلیدی انعقاد انجام خواهد شد.
مشکلات رگهای خونی
اگرچه امروزه نادر است، کمبود شدید ویتامین سی معمولا موجب کبودی آسان و خونریزی لثه (اسکوربوت) می‌شود و کمبود آن همچنان می‌تواند موجب کبودی شود. چندین بیماری ازجمله پورپورای هنوخ شوئن‌لاین (نوعی بیماری خودایمنی که موجب کبودی پا و ران می‌شود) می‌توانند موجب نازک شدن یا التهاب رگهای خونی شوند. افراد مسن ممکن است پوست و عروق خونی شکننده‌ای داشته باشند و این امر احتمال کبودی را افزایش می‌دهد.
داروها و مکمل‌ها
پزشک از بیماری که دچار کبودی می‌شود، درباره داروهایی که مصرف می‌کند، سوال می‌کند. آسپرین که اغلب برای جلوگیری از تشدید خطر بیماری قلبی یا سکته ناشی از پلاکتها تجویز می‌شود، می‌تواند عملکرد پلاکتها را کاهش دهد. داروهایی مانند کلوپیدوگرل (داروی پیشگیری از لخته شدن خون) و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن یا سایر داروهایی که برای درد و التهاب مصرف می‌شود) می‌توانند عملکرد پلاکتها را ضعیف کنند. همچنین، رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین، آپیکسابان و ریواروکسابان که برای افرادی تجویز می‌شوند که دارای خطر بالای لخته‌شدن خون هستند که به سکته منجر می‌شود، می‌توانند بر کبودی اثر داشته باشند.
افرادی که برای مدت طولانی از کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا استنشاقی استفاده می‌کنند (برای مثال برای بیماری‌های مزمن) ممکن است متوجه افزایش کبودی شوند که ناشی از نازک شدن پوست و ضعیف شدن دیواره رگهای خونی است.
مکمل‌های بدون نسخه ازجمله جینکوبیلوبا و ویتامین E نیز می‌توانند موجب کبودی راحت شوند و همچنین برخی از داروهای ضدافسردگی نیز همین اثر را دارند. کبود شدن می‌تواند ناشی از ضربه و سوء رفتار با کودکان و همچنین خشونت شریک زندگی باشد؛ پزشک باید با دقت از بیمار درمورد آسیب‌دیدگی سوال کند.
درحالی‌که بیماری‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند موجب شود که به راحتی کبود شوید، اگر سابقه محکمی از سایر اشکال خونریزی بیش‌ازحد ندارید و شمارش خون و آزمایش‌های انعقاد خون شما طبیعی است، نباید نگران باشید.
