تنبلی چشم شایعترین علت نابینایی یک چشمی/ والدین برای درمان کودکان چه بکنند؟
تحقیقات نشان می‌دهد تنبلی چشم یکی از علل نابینایی و کم‌بینایی خفیف تا شدید است؛ به طوری که تنبلی چشم شایعترین علت نابینایی یک چشمی در افراد زیر ۲۰ سال و دومین علت کاهش بینایی در کودکان است.
به گزارش جهان مانا، تنبلی چشم کاهش دید یک‌طرفه و گاهی دوطرفه است که حتی با اصلاح عیب انکساری و رفع مشکلات ساختمانی چشم بر طرف نشده و ادامه می‌یابد.
آمارها نشان می‌دهد که شیوع آمبلیوپی در جهان ۲ تا ۵ درصد است که در ایران شیوع این بیماری ۱/۲ درصد برآورد شده است.
تنبلی چشم با تشخیص به موقع قابل درمان است، در حالی که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، فرد را از یک یا هر دو چشم بسیار کم‌بینا و نابینا خواهد کرد. چشمان بعضی از کودکان با آن که سالم و طبیعی به نظر می‌رسند اما از سلامتی و دید کافی برخوردار نیستند. رشد و تکامل مرکز بینایی در مغز، از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد، اما حداکثر سرعت رشد آن تا ۳ سالگی است.
نتیجه تکامل دستگاه بینایی در این دوران، دید واضح و کامل است. در این مدت، بخصوص در ۳ سال اول زندگی، هر عاملی که باعث اشکال دید در یک یا هر دو چشم کودک شود، رشد و تکامل دستگاه بینایی را متوقف می‌کند و در نتیجه باعث کاهش میزان بینایی کودک می‌شود. به عبارتی دیگر معنی امکان دارد چشمی که از نظر ظاهر کاملاً طبیعی است از بینایی کامل و طبیعی برخوردار نباشد.
در صورتی که اشکال دید کودک، قبل از ۵ سالگی تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد، با درمان به موقع، بینایی کامل به دست می‌آید. بهترین سن برای درمان تنبلی چشم زیر ۵ سالگی است.
هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به تاخیر بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می‌شود، به طوری که پس از ۷ تا ۱۰ سالگی، درمان هیچ تاثیری در بینایی نخواهد داشت.
شایعترین عوامل ایجادکننده تنبلی چشم
۱- در نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم، اگر دید هر دو چشم بسیار کم باشد، هر دو چشم و اگر تفاوت دید آنها زیاد باشد، چشم ضعیف‌تر نمی‌تواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت کند و دچار تنبلی می‌شود.
2- اشکالات مادرزادی در ساختمان چشم، مانند آب مروارید (کاتاراکت) و پایین‌افتادگی پلک باعث می‌شود که چشم نتواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت کند و به تدریج دچار تنبلی شود. در مورد کاتاراکت بهترین درمان، «عمل جراحی» است که اگر پس از تولد تا ۳ ماهگی هر چه سریعتر صورت گیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت، اما پس از ۳ ماهگی، نتیجه جراحی چندان رضایت‌بخش نخواهد بود.
3- لوچی یا «انحراف چشم» نیز می‌تواند باعث دوبینی شده و در نتیجه تصویر واضحی روی شبکیه چشم تشکیل نشود. به این ترتیب مغز به تدریج برای حذف دوبینی، تصویر چشم منحرف را حذف کرده و تنبلی چشم ایجاد خواهد شد.
پیشگیری و درمان
تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم تشخیص به موقع عوامل ایجادکننده آن است و از آنجا که بسیاری از این عوامل برای خانواده‌ها ناشناخته است، چشم همه کودکان باید حداقل ۳ بار قبل از دبستان در زمان‌های مختلف مانند ۳ تا ۴ ماهگی، ۲ تا ۳ سالگی و ۵ تا ۶ سالگی معاینه شود.
همچنین اگر کودکی انحراف چشم دارد، والدین باید به محض تشخیص، او را نزد متخصص برده و تحت درمان قرار دهند. درمان تنبلی چشم معمولاً بستن چشم سالم است تا چشم تنبل به کار بیفتد و تنبلی آن برطرف شود.
مدت بستن چشم را متخصص تعیین می‌کند و در فواصل مشخص نیز باید به وسیله متخصص معاینه شود. اما گاهی اوقات برای درمان، عینک و در بعضی موارد جراحی توصیه می‌شود اگر تنبلی چشم بر اثر بیماری‌های مادرزادی مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک یا عیوب ساختمانی ایجاد شده باشد، باید قبل از ۳ ماهگی درمان شود و اگر به علت‌های دیگر به وجود آمده باشد، درمان قطعی و موثر تا قبل از ۵ سالگی امکان‌پذیر است و پس از آن، درمان معمولاً نتیجه خوبی ندارد.
گاهی اوقات مدت درمان چند سال است. در این صورت والدین کودک باید استقامت، پشتکار و حوصله لازم را داشته باشند و از رفت و آمد مرتب نزد متخصص و سایر مشکلات جنبی آن خسته نشوند. بنابراین پیگیری درمان و رعایت تمامی توصیه‌های متخصص تا سن ۱۰ سالگی ضروری است.
در همین راستا، والدین با رعایت نکاتی می‌توانند به سلامت بینایی فرزندشان کمک کنند؛ قبل از دبستان ۳ بار در سنین ۳ تا ۴ ماهگی، ۲ تا ۳ سالگی و ۵ تا ۶ سالگی جهت معاینه چشم کودک خود اقدام کنند.
در صورت مشاهده انحراف (لوچی) در چشم کودک، او را نزد متخصص ببرند و اگر متخصص توصیه کرد چشم کودک را ببندند، طبق دستور او عمل کنند و چشم کودک را کمتر یا بیشتر از زمان تعیین شده نبندند.
در صورت تجویز عینک توسط متخصص، کودک را به استفاده دائمی از آن تشویق و طبق دستور عمل کنند.
در صورت تشخیص تنبلی چشم، حتما تا پایان ۱۰ سالگی پیگیر وضعیت بینایی و تغییرات عیوب انکساری چشم کودک باشند و مطمئن باشند معاینه دید کودکان در مهدهای کودک، آمادگی‌ها و پایگاه‌های سنجش بینایی توسط افراد آموزش‌دیده انجام خواهد شد.
تنبلی چشم هیچ علامتی ندارد و شکایتی از طرف کودک ایجاد نمی‌کند. از همین رو در صورت مشاهده، اختلال بینایی، ظاهر غیر طبیعی چشم مانند مردمک سفید، قرمزی چشم‌ها و حوادث چشمی کودک خود را نزد بینایی‌سنج یا چشم پزشک ببرید.
همچنین صورت کودک خود را همیشه تمیز نگهدارید و از ریختن هر گونه دارو در داخل چشم‌ها بدون تجویز پزشک جداً خودداری کنید.
