استفاده وزارت ارتباطات و صداوسیما از پلتفرم خارجی در بحران پیام‌رسان‌های داخلی چه پیامی دارد؟
پیامرسان خارجی برای ما بد است برای آن‌ها خوب؟
«مجموعا بیش از ۳۵ میلیون کاربر از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند». این فقط بخشی از تبلیغ وزارت ارتباطات از رویکرد مثبت مردم به پیام‌رسان‌های داخلی است که البته حالا مشخص شده آنطور که آن‌ها می‌گویند، نیست.
وزارت ارتباطات بعد از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌هایی، چون واتس‌آپ و تلگرام، تبلیغات گسترده‌ای را برای استفاده مردم از پیام‌رسان‌های داخلی در سطوح مختلف منتشر کرد. بار‌ها اعلام شد امکانات پلتفرم‌های داخلی در حال ارتقاء است و حتی هفته گذشته خبر خوشی -البته از دید وزارت ارتباطات- اعلام شد که «پیام‌رسان‌های داخلی به یکدیگر متصل شدند تا کاربر‌ها از سردرگمی استفاده از چند پیامرسان داخلی خارج شوند». دوشنبه، اما خبری منتشر شد که پیام‌رسان‌های داخلی از کار افتاده‌اند و برای اطلاع‌رسانی درخصوص علت آن، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات، ارتباط تصویری ازطریق یک پیامرسان خارجی، چون «اسکایپ» با شبکه خبر برقرار کرد تا علت قطع‌شدن پیام‌رسان‌های داخلی را توضیح دهد.
آمار‌هایی که زیر سوال رفت
اگر قرار باشد صحبت‌های زارع‌پور، وزیر ارتباطات را درخصوص استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی گلچین کنیم، قطعا «استفاده ۳۵ میلیون نفری مردم از پیام‌رسان‌های داخلی» می‌تواند در رأس جملات وزیر ارتباطات باشد مبنی بر اینکه مردم ایران رویکرد مناسبی به پلتفرم‌های داخلی در قیاس با خارجی داشته‌اند. اما در عمل نیز آیا اینطور است؟ دوشنبه بیش از ۱۰ ساعت پیام‌رسان‌های داخلی از کار افتاد، اما عملا کسب‌وکار مردم با اختلال روبهرو نشد. اعتراضی نیز در شبکه‌های اجتماعی مطرح نشد و پست‌ها و استوری‌های اینستاگرامی ادامه یافت. این مسئله نشان می‌داد حتی اگر فرض استفاده‌ی ۳۵ میلیون کاربر از پلتفرم‌های ایرانی صحیح باشد، اولویت آن‌ها ادامه استفاده از پلتفرم‌های خارجی حتی با فیلترشکن است.
پیام‌رسان‌های خارجی خوب یا بد؟
وزیر ارتباطات در روز عید فطر و در جمع مردم در پاسخ به این سؤال که اگر تصمیم‌گیری درباره رفع فیلتر تلگرام، واتس‌آپ و اینستاگرام به او سپرده شود، آیا امروز موافق رفع فیلتر است؟ گفت: «نه. موافق نیستم.» درواقع موضع رسمی وزارت ارتباطات، رفع فیلتر نشدن پلتفرم‌های خارجی و استفاده به‌مراتب بیشتر از پیام‌رسان‌های داخلی است، اما آیا در عمل نیز اینطور است؟ بعد از اختلال گسترده پلتفرم‌های داخلی، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات برای پاسخگویی به سوال مجری شبکه خبر، از طریق «اسکایپ» روی خط برنامه آمد و به سوالات مجری برنامه پاسخ داد که چرا پیام‌رسان‌های داخلی از کار افتاده است. درواقع اینطور می‌توان گفت که وزارت ارتباطات با کمک ِ پلتفرم خارجی، چون اسکایپ توانست نسبت به اختلال پیام‌رسان‌های خارجی اطلاع‌رسانی کند.
پلتفرم‌های خارجی همچنان مورد تایید ارگان بزرگی، چون صداوسیماست که حاضر است از اسکایپ برای ارتباط تصویری مهمان‌ها استفاده کند، اما به‌سمت پلتفرم‌های داخلی نرود. همچنین وزارت ارتباطات دولت نیز در روز‌هایی که پیام‌رسان‌های داخلی با مشکل روبهرو می‌شوند کمک پلتفرم‌های خارجی، چون اسکایپ را می‌طلبد.
سید احسان خرامید دوشنبه شب در گفت‌وگوی خبری توضیح داد: «ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه عصر دوشنبه بود که مشکل شبکه تامین برق در یکی از دیتاسنتر‌های شرکت ارتباطات زیرساخت، باعث شد حدود پنج دقیقه با قطعی برق مواجه شویم. پس از این قطع شدن، با تلاش همکاران مشکل برق‌رسانی رفع شد. اکنون در تلاشیم تا فرآیند فنی که پس از وصل‌شدن برق انجام شده را طی کرده و به‌زودی این اختلال رفع شود تا ادامه خدمت‌رسانی انجام گیرد.»
گل به خودی به سبک وزارت ارتباطات
در روز‌هایی که وزارت ارتباطات تبلیغات گسترده‌ای در جهت استفاده مردم از پیام‌رسان‌های داخلی کرده، به یکباره این پیام‌رسان‌ها با اختلال گسترده روبهرو شدند. احسان خرامید، مدیر روابط عمومی این وزارتخانه، پاسخگوی خبرنگار «هم‌میهن» نبود که چرایی این اختلال و البته استفاده ایشان از پلتفرم «اسکایپ» را توضیح دهند.
البته مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات در یک گروه «عمومی» در پیامرسان «بله»، در پاسخ به یکی از کاربر‌ها که چرا از پلتفرم خارجی در این مصاحبه استفاده کرده، گفت: «سلام خدمت بزرگواران. ارتباط با پخش شبکه‌ها اعم از صدا و سیما، بستگی به امکان نرم‌افزاری در پخش دارد و معمولا به‌دلیل تماس‌های خارجی و مهمانان دیگر در طول ایام صداوسیما (از نظر بنده به اشتباه) از اسکایپ استفاده می‌کند. پیگیری‌های بسیار زیادی شده تا از پلتفرم‌های داخلی مثل اسکای روم، قرار و حتی ارتباط تصویری با پیام‌رسان‌های داخلی استفاده شود. دوشنبه‌شب اهمیت اول، شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی در لحظه بود و به‌رغم تاکید ما، دوستان امکان تغییر در پروتکل فنی را نداشتند و اسکایپ بستر شد، اما در ارتباط ۸ صبح روز سه‌شنبه از امکان تماس تصویری پیامرسان داخلی استفاده شد و از همه مهمتر اینکه در پروتکل رسانه‌ای وزارتخانه، هرگونه ارتباط تصویری و صوتی، اطلاع‌رسانی و خبررسانی صرفا ازطریق سکو‌های داخلی که بحمدالله دارای امکان، تعدد و کیفیت هستند، استفاده خواهد شد».
کارشناسان چه می‌گویند؟
همزمان با تبلیغ گسترده وزارت ارتباطات برای استفاده مردم از پیام‌رسان‌های داخلی، این پلتفرم‌ها نه‌تن‌ها با اختلال گسترده روبهرو شدند بلکه یک پلتفرم خارجی به کمک این وزارتخانه آمد تا مشکل را توضیح دهد.
محمد کشوری، کارشناس شبکه می‌گوید، اینکه دولت اصرار دارد از پلتفرم‌های خارجی استفاده نشود، اشتباه است: «این رویکرد اشتباه است که دولت می‌گوید تمام پلتفرم‌های خارجی فیلتر شوند تا مردم به اجبار به سمت پیام‌رسان‌های داخلی بروند. بحث رقابت، می‌طلبد که به کاربر یا مشتری این اختیار را بدهیم که خودش تصمیم بگیرد از چه پلتفرمی استفاده کند. ما نباید به‌دلیل پیشرفت احتمالی پیام‌رسان‌های داخلی، استفاده از پلتفرم‌های خارجی را ممنوع کنیم.»
محمد رهبری، پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی نیز تحلیلی مشابه با محمد کشوری دارد، اما در کنار آن نقد دیگری را نسبت به دولت مطرح می‌کند: «از همان ابتدا که بحث پیام‌رسان‌های داخلی مطرح شد دلایل مختلفی گفته می‌شد که چرا مردم نسبت به پیامرسان داخلی اقبال نشان نمی‌دهند؛ یکی از آن‌ها همین «سرویس‌دهی» پیام‌رسان‌های داخلی است که اگر تعداد کاربر‌ها افزایش پیدا کند، با اختلال مواجه می‌شوند. یکی از عوامل فرعی البته این موضوع است که مسائل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیز بتواند حجم مخاطب را تامین کند.
به رغم هزینه‌هایی که برای پیام‌رسان‌های داخلی شده، اما هنوز هم اعتماد مقبولی از سوی مردم به پیام‌رسان‌های داخلی نیست؛ باوجودی که دسترسی در قیاس با پلتفرم‌های خارجی آسان‌تر است.» محمد رهبری در بخش دیگری از صحبت‌هایش رویکرد مردم را نسبت به این موضوع تحلیل می‌کند و عقیده دارد، چنین اتفاقی می‌توانست برای پلتفرم‌های داخلی گران تمام شود که به یکباره مردم، دیگر از این پلتفرم‌ها استفاده نکنند: «استفاده از اسکایپ، به این شکل و در این شرایط، پیام بدی را به مردم منتقل می‌کند. اگر چنین اتفاقی در جای دیگری رخ می‌داد قطعا مردم به یکباره پیام‌رسان‌های داخلی را ترک می‌کردند، چون نشان می‌داد که خود مسئولان نیز از این پیام‌رسان‌های داخلی استفاده نمی‌کنند و به‌عنوان یک راه کمکی، به‌سمت پیام‌رسان‌های خارجی می‌روند».
هرچند این اختلال بعد از چندین ساعت برطرف شد، اما نکته‌ای که به‌عنوان یک تلنگر برای وزارت ارتباطات و دولت ابراهیم رئیسی مشخص شد، این است که آنطور که وزارت ارتباطات می‌گوید، مردم وابسته به پلتفرم‌های داخلی نیستند، چون این اختلال چندین‌ساعته هیچ نگرانی و دل‌مشغولی‌ای برای کاربر‌ها ایجاد نکرد، چراکه اولویت آن‌ها استفاده از واتس‌آپ و تلگرام است.
مورد بعدی اینکه، پلتفرم‌های خارجی همچنان مورد تایید ارگان بزرگی، چون صداوسیماست که حاضر است از اسکایپ برای ارتباط تصویری مهمان‌ها استفاده کند، اما به‌سمت پلتفرم‌های داخلی نرود. همچنین وزارت ارتباطات دولت نیز در روز‌هایی که پیام‌رسان‌های داخلی با مشکل روبهرو می‌شوند کمک پلتفرم‌های خارجی، چون اسکایپ را می‌طلبد.
