اقدام شهرداری، گام بلندی در جهت سیاست‌های یکسان‌ساز
خبر هجوم نیروهای شهرداری تهران برای استقرار در خانه اندیشمندان علوم انسانی، خبر بسیار ناگواری برای علم، فرهنگ و اندیشه در این جامعه بحران زده است. هر چند که در راستای سیاست های یکسان سازی تمامت خواهانه که در سال های اخیر در سپهر دانش، فرهنگ و هنر تشدید شده است، این خبر دور از انتظار نبود. با این حال، برخی گمان می کنند که هنوز در نظام حکمرانی و مدیریت شهر و کشور این قدر تدبیر وجود دارد که عرصه را بر اهل دانش، اندیشه، فرهنگ و هنر این همه تنگ نکنند.
خانه اندیشمندان علوم انسانی یک نهاد علمی فرهنگی مدنی رسمی است که با همکاری شهرداری های تهران از حدود 12 سال قبل در ساختمان های بوستان ورشو در قلب تهران مستقر شده است. مدیریت خانه که از دانشگاهیان کشور هستند، با خردمندی و تدبیر کوشیده اند در چارچوب ملاحظات و محدودیت های موجود، خانه را به محلی برای رویدادهای علمی و فرهنگی و اندیشه ورزانه تبدیل کنند و در این مسیر توفیق داشته اند. بسیاری از انجمن های علمی رشته های علوم انسانی، کنفرانس ها و رویدادهای علمی خود را در این مکان برگزار می کرده اند. حفظ و تقویت چنین مراکزی که بسیاری از شهروندان به خصوص اهل دانش و اندیشه مخاطبان آن ها هستند، برای مدیریت شهری اعتبار و آبرو می آورد، و نشانه آن است که هنوز تنفس گاه هایی هر چند محدود برای اهل علم و اندیشه و کنش های گفتگویی وجود دارد. بستن این تنفس گاه های اندک به دور از حکمرانی خردمندانه شهر و کشور است.
یکدست سازی فرهنگ و اندیشه با اقتضائات زندگی امروزه ناسازگار است. اعتراضات و ناآرامی های پاییز سال گذشته (1401) که هنوز هم آتش زیر خاکستر است، عمدتا ناشی از سیاست های یکسان سازکننده و به رسمیت نشناختن تنوع و تکثر فرهنگی اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه امروز ایران بوده است. حاکمان اگر یک درس واقع بینانه و خردمندانه از آن رویدادها باید بگیرند، آن درس به رسمیت شناختن تنوع ها و تکثرهای موجود در جامعه ایران و دست شستن از سیاست های یکسان ساز و محدودکننده حقوق شهروندان و اهل علم و اندیشه است.
اگر مدیران شهر تهران امروز به این واقعیت ها بی توجه اند و با تبختر و قدرت، انذارها و هشدارهای دلسوزانه اهل علوم انسانی و اجتماعی را نمی شنوند، آیا دیگرانی در نظام حکمرانی شهر و کشور هستند که این انذارها و هشدارها را بشنوند؟ و دریابند با این رویه ها، اهل علم و اندیشه را تحقیر می کنند، تخم یاس و ناامیدی می پاشند، فاصله خود را با ظرفیت ها و ذخایر دانشی و فرهنگی کشور بیشتر می کنند، سرمایه اجتماعی فرسوده شده‌شان را فرسوده تر می کنند، و خلاصه موریانه هایی که به جان پایه های اقتدارشان افتاده فعال تر خواهند شد؟
امید است که این انذارها و هشدارهای خیرخواهانه شنیده شود و رویکردها و رویه ها اصلاح شوند که خیر نظام حکمرانی و جامعه ایران در آن است.
* دانشیار جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی و رییس پیشین انجمن جامعه شناسی ایران
